۸۲- منظور از باقیات صالحات چیست؟!

HM-201311507015397342091416421894.9008سؤال: این که در آیه قرآن گفته شده است باقیات صالحات نزد پروردگار بهتر است مراد چیست؟!

پاسخ: خداوند می فرماید:

«ﭐلْمَالُ وَﭐلْبَنُونَ زِينَةُ ﭐلْحَيَاةِ ﭐلدُّنْيَا وَﭐلْبَاقِيَاتُ ﭐلصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَاباً وَخَيْرٌ أَمَلاَ» (الکهف / ۴۶) یعنی مال و فرزندان زینت زندگی دنیا هستند اما اعمال صالح پایدار و ماندگار در نزد پروردگارت از نظر پاداش بهتر و از نظر امید هم بهتر است.

در این آیه خداوند دو تا از اشیاء دوست داشتنی را نام برده است و آن دو عبارتند از مال دنیوی و فرزندان، در این آیه، زندگی دنیوی و زندگی اخروی به طور ضمنی با یکدیگر مقایسه شده است و اشاره شده است به این که آن چه در دنیا قرار دارد دارای ارزش زینت یافته است و حقیقت آن با ظاهرش از نظر ارزیابی تفاوت دارد و دل بستن به اشیاء دوست داشتنی و زیبا، نباید در حدی باشد که مانع آمادگی انسان برای زندگی حقیقی او در عالم آخرت باشد. البته می شود کالای زندگی دنیا و ارزش های آن در مسیر زندگی اخروی مورد بهره برداری قرار بگیرد. در آن صورت این اشیاء هم ارزش حقیقی پیدا خواهد کرد. در آیه مراد این نیست که مال و فرزندان اشیاء بی ارزشی هستند بلکه خداوند عالم می خواهد با این آموزش ها بندگان خود را به مقصد آفرینش یعنی زندگی اخروی رهنمون شود و از دل بستن به زندگی دنیوی در حدی که مانع توجه به زندگی اخروی شود نهی کند. خداوند می خواهد انسان دارایی های خود را در جهت رسیدن به زندگی اخروی به کار ببندد و ساعات عمر خود و امکانات زندگی دنیوی را جهت به دست آوردن اشیاء ارزشمند حقیقی، هزینه کند.

نکته دیگر این که میزان صحیح و حقیقی برای ارزیابی اشیاء، زندگی موقتی دنیوی نیست بلکه میزان باید معیارهای الهی باشد. معیارهای ذهنی انسان ها در معرض تغییرات و تحولات مستمر قرار دارد. گاهی یک شیء معین و یک رفتار معین در نزد انسان ها یا بعضی از آن ها ارزشمند تلقی می شود و در زمان دیگری بی ارزش، اما ارزش های نزد پروردگار عالم ثابت و پایدار است در عالم دنیا پرده ها و پوشش هایی مقابل ادراکات انسان قرار گرفته است و وضعیت روحی و اخلاقی انسان گاهی مانع ارزیابی حقیقی اشیاء می شود.

گاهی بعضی از انسان ها برای بدست آوردن یک شیء با ارزش عادی امکانات زیاد زندگی و حتی سلامت و یا جان خود را هزینه می کنند و گاهی مرتکب ظلم ها و جنایاتی می شوند. به عنوان مثال کسانی در طول تاریخ حیات انسان ها برای بدست آوردن یک مقام اجتماعی، مثل امارت و حکومت، دست به اقداماتی زده اند که آثار بسیار وخیمی به دنبال داشته است و گاهی فتنه ها راه انداخته و اغتشاشاتی ایجاد کرده اند. گاهی برای بدست آوردن ریاست و حکومتی و یا ادامه آن، جنگ ها راه انداخته و عامل کشته شدن گروه های عظیمی از انسان ها شده اند. در حالی که لذت ناشی از حکومت، یک لذت توهّمی و زود گذر می باشد اما در صورتی که حکومت و ریاست آن ها موجب ظلم به انسان ها شود، آثار دردناک عظیمی هم در زندگی دنیوی و هم زندگی اخروی به دنبال خواهد داشت. اما اگر این انسان ها به ارزش های حقیقی و ارزش های توهّمی، علم داشتند و زندگی دنیوی را با معیارهای مورد نظر خداوند بررسی می کردند، یا از پذیرفتن مقام حکومت بر دیگران خودداری می کردند و یا در صورت تصدّی آن تمام توجهّات خود را به اجرای عدالت و خودداری از ظلم معطوف می کردند.

تحلیلی از سیره رهبران آسمانی - 7، جریان ازدواج حضرت محمد (ص) با حضرت خدیجه (س)
بخوانید

در آیه مورد بحث اشاره شده به ارزش های حقیقی پایدار در نزد پروردگار و این که اعمال صادر شده از انسان در عالم باقی می ماند و نحوه زندگی اخروی همیشگی او را تشکیل خواهد داد.

مراد از باقیات صالحات اعمال صالحی است که از انسان ها باقی می ماند و انسان های دیگر از آن ها بهره مند می شوند. مثل این که یک انسان مدرسه ای بسازد که عده ای در آن جا آموزش ببینند و یا بیمارستانی بسازد که انسان ها در آن جا در صورت مریض شدن معالجه شوند و یا باغی ایجاد کند که انسان ها از فواید و آثار درختان و گیاهان بهره مند شوند. همچنین انسانی در مسیر تحقیقات علمی فعالیتی کند و انسان های دیگر از حاصل تحقیقات و مطالعات او در عالم علوم بهره مند شوند.

مرحوم علامه طباطبائی (ره) در تفسیر المیزان در ذیل این آیه نوشته است: مراد از باقیات صالحات اعمال صالحه انسان ها است، که نزد پروردگار محفوظ است. به نص قرآن مجید اعمال انسان باقی است و اگر این اعمال، صالح بود به صورت باقیات صالحات در خواهد آمد و این گونه اعمال نزد پروردگار آثار و ثواب بهتری خواهد داشت. چون خدای تعالی پاداش بهتری به آن ها خواهد داد و آن چه از رحمت و کرامت خدا مورد انتظار است متضمّن بهترین آرزوهاست پس این گونه اعمال بهتر از زینت های دنیا آرزوهای انسان را برآورده خواهد کرد.

از طریق شیعه و سنی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و از طریق شیعه از ائمه اطهار (علیهم السلام) نقل شده است که فرمودند: باقیات صالحات تسبیحات اربعه یعنی: «سبحان الله و الحمد الله و لا اله الّا الله و الله اکبر» است. و در روایت دیگر گفته شده است مراد از آن نماز است و در دیگری گفته شده است: مودّت اهل بیت رسول الله است.

و آن ها مجموعاً از مصاذیق باقیات صالحات است. که از قبیل «جری و انطباق» ذکر شده است. (پایان نقل از المیزان) یعنی این اعمال از جمله اعمال صالحی است که آثار مستمر و پایدار خواهد داشت که هم در عالم دنیا صاحب آن اعمال از آثار آن ها بهره مند خواهد شد و هم در زندگی اخروی برکات آن ها جریان خواهد داشت.

الیاس کلانتری

۹۴/۴/۲

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن