کلام ایام – ۱۱، شهادت امام زین العابدین علیه السلام

شهادت امام زین العابدین علیه السلام

روز بیست و پنجم ماه محرم طبق روایتی روز شهادت امام علی بن الحسین زین العابدین (علیه السلام) است. ولادت آن حضرت در مدینه سال سی و هشت هجری بود، او دو سال از عمرش را با جدّ بزرگوار خود امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و دوازده سال با عموی بزرگوار خود امام حسن مجتبی (علیه السلام) و بیست و سه سال با پدر بزرگوار خود امام حسین (علیه السلام) زندگی کرد.

دوره امامت امام زین العابدین سی و چهار سال بود و در سال نود و پنج هجری در پنجاه و هفت سالگی در مدینه از دنیا رفته است.^(۱) و قبر شریفش در مدینه در قبرستان بقیع قرار دارد.

القاب شریف آن حضرت عبارتند از: امام سجاد، زین العابدین، سید الساجدین.

امام سجاد (ع) در حادثه کربلا حضور داشت و به جهت ابتلاء به مریضی شدید امکان شرکت در جنگ برای او وجود نداشت بنابراین از گروه مردان همراه پدر بزرگوارش حضرت سیدالشهداء امام حسین (ع)، تنها او زنده ماند. و وقتی همراه اسراء خاندانش او را به کوفه بردند، ابن زیاد- والی کوفه- دستور قتل آن بزرگوار را صادر کرد اما به لحاظ حمایت حضرت زینب (س) تا مرحله آمادگی برای کشته شدن خودش، از قتل او منصرف شدند. در حقیقت اراده الله- جلّ جلاله- به این صورت جریان یافت تا سلسله قدسی حجت های پروردگار قطع نشود و آن بزرگوار عامل انتقال علوم و حکمت ها و فضائل اخلاقی جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص) و ائمّه اهل بیت (علیه السلام) و همه پیامبران خدا، سلام الله علیهم اجمعین به نسل های بعدی باشد.

امام زین العابدین (ع) رهبری کشتی دین توحیدی را بعد از شهادت پدر بزرگوارش در روز عاشورا به عهده گرفت و با تحمل سختی ها و مشقّت های فراوان، مانع غرق شدن آن کشتی در طوفان های سهمگین حوادث شد، و آن سفینه نجات را تا ساحل امن هدایت کرد. سختی ها و مشقّت ها و سنگینی حوادث در حدی بود که می توانست کوه های عظیم ریشه دار را متلاشی کند، اما آن بزرگوار تمام آن ها را تحمل کرد، چون در مرتبه ای خاص و بسیار متعالی به قدرت بی پایان خداوند متصل بود و آن استقامت شگفت انگیز و بی نظیر از ناحیه آن نوع اتصال به وجود آمد. مصائبی که امام سید الساجدین (ع) در حادثه عاشورا به آن ها گرفتار شد خارج از حدّ اندازه گیری و بیان است و روزی از عمر مبارکش بدون اشک برای آن حادثه سپری نشد، اما آن حوادث شکننده و در هم کوبنده هم نتوانست مانع انجام وظایف امامت و رهبری انسان ها شود و او تمام روزهای عمر شریف خود را همراه با اشک چشم به ارشاد انسان ها و آموزش روش زندگی آسمانی برای آن ها سپری کرد.

امام سید الساجدین (ع) گنجینه عظیمی از علوم و حکمت های پیامبران خدا (ع) و در رأس آن ها جدّ بزرگوارش رسول خدا (ص) و امامان قبل از خود را برای انسان ها فراهم کرد، این دعاهای نورانی در کتابی به نام «صحیفه سجادیه» جمع آوری شد و در فضای علم و عرفان و نیایش و ارتباط با خداوند منتشر شد.

امام سجاد (ع) راه روشن و هموار و امنی را از عالم دنیا به طرف عرش پروردگار عالمیان ایجاد کرد و انسان ها را به آن راه هدایت کرد و چراغ هائی را در کنار آن راه باشکوه نصب کرد که نور آن ها دائمی است و هرگز آن چراغ ها خاموش نخواهد شد. او انسان ها را به پناهگاه مستحکم و مطمئن «ذکر الله» و نیایش با پروردگار، هدایت کرد.

از آن بزرگوار علاوه بر آن دعاهای نورانی رفتارها و سخنانی نقل شده است که حاصل اخلاص بی انتها و عبادت های اختصاصی و حالات روحی بی نظیر او می باشد.

در این قسمت به ذکر چند مورد از رفتارهای کریمانه و فضائل اخلاقی و سخنان حکیمانه آن حضرت می پردازیم:

۱- از زراره نقل شده که گفت از ابوجعفر شنیدم که فرمود علی بن الحسین (علیهما السلام) شتری داشت که با آن بیست و دو بار به سفر حج رفته بود و هرگز یک تازیانه به آن نزده بود…^(۲)

۲- ابو حمزه ثمالی گفته است: زین العابدین (علیه السلام) شب ها کیسه نان را بر پشت خود حمل می کرد و به فقرا تصدّق می کرد و می فرمود صدقه پنهانی غضب پروردگار را خاموش می کند. و وقتی آن بزرگوار از دنیا رفت و او را غسل دادند به آثاری در بدن مبارکش نگاه کردند و گفتند این علامت چیست؟! گفته شد او دائماً شب ها کیسه آرد بر پشت خود حمل می کرد و مخفیانه به در خانه فقرای مدینه می برد.^(۳)

۳- امام زین العابدین ( علیه السلام ) به عیادت محمد بن اسامة بن زید رفت، او به حالت گریه افتاد، امام (ع) علّت گریه اش را پرسید. او گفت: بدهکارم، امام پرسید: بدهی تو چقدر است؟! او گفت: پانزده هزار دینار، امام (ع) فرمود: بدهی تو را من به عهده می گیرم و می پردازم.^(۴)

۴- از امام سیّد الساجدین علی بن الحسین ( علیهما السلام ) نقل شده است که فرمود: المُؤمِنُ مِن دُعائِهِ عَلى ثَلاثٍ : إمّا أن يُدَّخَرَ لَهُ و إمّا أن يُعَجَّلَ لَهُ و إمّا أن يُدفَعَ عَنهُ بَلاءٌ يُريدُ أن يُصيبَهُ ^(۵) یعنی دعای مؤمن سه حالت پیدا می کند: یا برای او ذخیره می شود، یا سریعاً حاجت او به او عطا می شود، یا به جهت آن دعا بلایی که بنا بود به او برسد دفع می شود. یعنی دعای مؤمن هیچ وقت بی حاصل و بی ثمر نخواهد بود، بلکه دعای حقیقی منتهی به استجابت خواهد شد، منتهی استجابت دعا یک موضوع است و زمان یا نحوه استجابت موضوع دیگر، و احتمال دارد دعای مؤمنی مستجاب شود ولی او بعد از مدّتی به خواسته اش برسد. و یا به جای دریافت خواسته اش – که یک وقت به نفع او نیست – خداوند بلایی را از او دفع کند. این مطلب بسیار مهم در مورد دعا و استجابت آن، با عبارات دیگری و با تفصیلی از وجود مبارک امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در نامه آن بزرگوار به فرزندش امام حسن مجتبی (علیه السلام) هم آمده است. آن حضرت در این زمینه فرمود: فَلا يُقَنِّطَنَّكَ إِبْطَاءُ إِجَابَتِهِ فَإِنَّ الْعَطِيَّةَ عَلَى‏ قَدْرِ النِّيَّةِ ^(۶) یعنی تو را نا امید نکند تأخیر در استجابت دعایت، چون عطیّه به میزان نیّت است…

۵- امام سجّاد (علیه السلام ) فرمود: «الرِّضا بِمَکْرُوهِ الْقَضاءِ أَرْفَعُ دَرَجاتِ الْیَقینِ.» ^(۷) یعنی راضی بودن به قضائی که خوشایند انسان نیست، از بالاترین درجات یقین است. یعنی یک انسان مؤمن باید بداند که حوادث زندگی دنیوی همیشه خوشایند او نخواهد بود و باید به قضای پروردگار راضی باشد، ای بسا در حوادثی به ظاهر ناخوشایند، خیر زیادی برای انسان ذخیره شده است. و حوادث تلخ زندگی یک مؤمن آثار مطلوب و پاداش عظیمی را در آینده برای او خواهد داشت.

۶-امام سجاد (ع) فرمود: أشَدُّ ساعاتِ ابْنِ آدَم ثَلاثُ ساعاتٍ: السّاعَةُ الَّتی یُعایِنُ فیها مَلَكَ الْمَوْتِ، وَ السّاعَةُ ‏الَّتی یَقُومُ فیها مِنْ قَبْرِهِ، وَ السَّاعَةُ الَّتی یَقِفُ فیها بَیْنَ یَدَیِ اللّه تَبارَكَ وَ تَعالی، فَإمّا الْجَنَّةُ وَ إمّا إلَی ‏النّارِ^(۸) یعنی سخت ترین ساعات فرزند آدم سه ساعت است: ساعتی که ملک الموت را می بیند و ساعتی که از قبرش بر می خیزد و ساعتی که مقابل خداوند تبارک و تعالی می ایستد.[مسیر او تعیین می شود] یا به سوی بهشت یا به طرف آتش.

قابل ذکر است که قبلاً مقاله ای تحت عنوان «تطبیق آیات قرآنی با مناجات خمس عشره» در همین سایت «حکمت طریف» منتشر شد، مقاله مذکور قبلاً در نشریه بیّنات شماره ۶۸ ویژه نامه قرآن و امام سجاد (علیه السلام) چاپ شده بود، توصیه می کنیم مقاله مذکور در بخش مقالات یا بخش سیره معصومین (ع) ملاحظه شود.

الیاس کلانتری

۹۴/۸/۱۷

پاورقی ها:

۱-الارشاد، شیخ مفید

۲-اصول کافی، کتاب الحجة، باب مولد علی بن الحسین علیهما السلام، حدیث ۲

۳-کشف الغمّه فی معرفة الائمّه، تألیف محقّق اربلی، دارالاضواء، بیروت- لبنان، ص ۲۶۸

۴-همان، ص ۲۷۱،

۵-تحف العقول، مواعظ علی بن الحسین (ع)،

۶-نهج البلاغه، نامه ۳۱

۷-تحف العقول، مواعظ علی بن الحسین (ع)

۸-بحار الا نوار،ج ۶، ص ۱۵۹، ح ۱۹، به نقل از خصال شیخ صدوق.