۲۶۱ ـ آیا شخص رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ کلام و خطبه های خود را با اسم خدا شروع می کردند؟

imagesشبهه:می دانید که پیامبر گرامی [صلّی الله علیه و آله و سلّم ] و برخی دیگر از امامان [علیهم السلام] از اهمیت آغاز سخن با «بسم الله الرحمن الرحیم» سخن گفته و افزوده اند که کلام و سخن دارای اهمیت که با بسم الله الرحمن الرحیم شروع نشود ابتر و نافرجام است. اما همانها خودشان هیچ گاه در آغاز کلام و احادیث فراوان و حتی خطبه ها و سخنرانی ها بسم الله و بنام خدا نگفته اند!

پاسخ: ادعای دیگری است از این آقای نویسنده و تعجب آور اینکه چگونه ایشان مطالب غیر واقعی را به این صراحت در فضای مجازی منتشر می کنند. ما ابتداءً اشاره ای به موارد نقض این مطلب مورد ادعا می کنیم و بعد از آن به جواب تفصیلی و توضیح حقیقت موضوع می پردازیم. جالب توجه است که ایشان ادعا کرده که پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ هیچ گاه در آغاز کلام و احادیث  فراوان و حتی خطبه ها و سخنرانی ها بسم الله و نام خدا نگفته اند! ما نمونه ای از دعا ها و سخنان را که در کتابهای حدیثی از آن بزرگواران نقل شده می آوریم.

۱ـ دعا و مناجات مشهور نقل شده از امام سید الساجدین علیه السلام که ۱۵ بند است، تمام بندها بدون استثناء با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع شده.بعنوان نمونه:

مناجات اول:بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ إِلَهِي أَلْبَسَتْنِي الْخَطَايَا ثَوْبَ مَذَلَّتِي

مناجات دوم:بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ   إلهِي إليْكَ أَشْكُو نَفْساً بِالسُّوءِ أَمَّارَةً،

مناجات سوم: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ إلهِي أَتَراكَ بَعْدَ الإِيْمانِ بِكَ تُعَذِّبُنِي

۲ـ دعاهای ایام هفته نقل شده از ملحقات صحیفه سجادیه تماماً و بدون استثناء با  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ  شروع شده است.بعنوان نمونه:

دعای روز شنبه:

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ  بِسْمِ اللَّهِ كَلِمَةِ الْمُعْتَصِمِينَ

دعای روز یک شنبه:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ  بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لا أَرْجُو إِلا فَضْلَهُ

۳ ـ صلوات روایت شده توسط ابوالحسن ضراب اصفهانی، از ناحیه مقدسه امام عصر ـ علیه السلام ـ با آیه کریمه « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» شروع شده است

۴ـ دعای عشرات که از وجود مبارک امام امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ نقل شده با آیه کریمه «بسمله» شروع شده است

«بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سُبْحانَ الله، وَالحَمْدُ لله، وَلا اِلهَ اِلاَّ الله وَالله اَکبَرُ»

۵ ـ دعای مشلول نقل شده از امیرالمؤمنین علی ـ  علیه السلام ـ با این عبارت شروع شده است:

«اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ …»

۶ـ از امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام نقل شده است که فرمود : رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ این دعا [دعای معروف یستشیر] را به من تعلیم فرمود:

«بِسمِ اللهِ الرَّحمن الرَّحیم اَلْحَمْدُ للَّهِ الَذی لااِلهَ اِلاَّ هُوَ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبینُ»

۷ ـ دعای مجیر ، دعای رفیع الشأن که از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است و این دعا را جبرئیل برای آن حضرت آورده. دعای شریف با «بسمله » شروع شده:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ سُبْحَانَكَ يَا اللَّهُ تَعَالَيْتَ يَا رَحْمَانُ»

۷ ـ دعای مجیر ، دعای رفیع الشأن که از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است و این دعا را جبرئیل برای آن حضرت آورده. دعای شریف با «بسمله » شروع شده:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ سبحانک یا الله تعالیت یا رحمان.

۸ـ دعای جوشن صغیر نقل شده از حضرت امام کاظم با همین آیه شروع شده:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ، الهی کَمْ مِنْ عَدُوٍّ انْتَضَی عَلَیّ سَیْفَ عَدَاوَتِهِ»

۹ ـ دعائی است برای ایام ماه رجب که از ناحیه مقدسه توسط شیخ ابو جعفر محمدبن عثمان نقل شده و بصورت ذیل شروع می شود:

« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ـ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ‏ بِمَعَانِي‏ جَمِيعِ‏ مَا يَدْعُوكَ بِهِ وُلَاةُ أَمْرِكَ» (۱)

۱۰ـ رساله ای که با درخواست مأمون از امام رضا ـ علیه السلام ـ نوشته شده، با آیه کریم « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ » شروع شده است و در ابتدای آن آمده است:

…فدعا الرضا ـ علیه السلام ـ  بداوة و قرطاس و قال للفضل : اُکتُب : بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ (۲)

ما این موارد را به عنوان نمونه ذکر کردیم تا میزان صداقت صاحب این شبهات و میزان آشنائی او با منابع علوم دینی روشن شود، اما جواب حَلّی شبهه:

این حدیث مشهور که به معنی آن در این شبهه اشاره شده. در منابع حدیثی از وجود مبارک رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است، آن حضرت فرمود:

«كُلُّ أمرٍ ذى بالٍ لَم يُذكَر فيهِ بِسمِ اللّهِ فَهُوَ أَبْتَرُ» یعنی: هر امر با اهمیتی که با اسم الله شروع نشود فرجامی نخواهد داشت، مراد این است که آن امر به نتیجه مطلوب و مورد انتظار منتهی نخواهد شد.! حدیث شریف در بعضی منابع با اندکی تفاوت در الفاظ ذکر شده است، اما صورت اصلی و صحیح آن همان است که نوشته شد.

البته موضوع شروع امور با اسم خداوند اختصاصی به سخن گفتن ندارد. به جهت اینکه در حدیث گفته شده هر امری که با نام خدا شروع نشود ابترخواهدبود، و معلوم نیست سازنده این شبهه چرا امر را به احادیث و خطبه ها و سخنرانی ها ترجمه کرده است.

اما در هر صورت وجود مبارک پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ و امامان معصوم (علیهم السلام) بطور قطع امور خود را با نام خدا آغاز می کردند و این موضوع در سیره شریف آن بزرگواران آشکار و قطعی است. و طبق خطابه ها و باصطلاح سخنرانی های آنها هم از این روش کلی مستثنی نبود. اما اینکه روش آنها در شروع کارها با اسم خدا بود با اینکه این ذکر در نوشته ها و کتابها و اول هر سخن نقل شده از آنها باید ثبت می شد، دو امر جداگانه ای است! صاحب شبهه نهایتاً می تواند بگوید که چرا در اول خطبه ها و سخنان نقل شده از پیامبر خدا و امامان معصوم ـ سلام الله ـ علیهم اجمعین آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» ثبت نشده است؟ و اینکه: آیا آنها کلام و خطابه خود را با نام خدا شروع نمی کردند،و یا اینکه این عبارات را کاتبان در نوشته های خود ذکر نمی کردند؟!

اما بهر حال پاسخ شبهه این است که البته طبق کلام شریف رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ خود آن بزرگوار و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ هر امری را با نام خدا شروع می کردند. اما آیا حتماً لازم بود در تمام تک تک سخنان حتی سخنان کوتاه چند کلمه ای این عبارت شریف به زبان آورده شود؟! همچنین آیا این عبارت در همه موارد نوشته شود. مثل اینکه اگر کسی نشانی و آدرس جائی را از انسان پرسید، آیا در جواب او اول گفته شود «بسم الله الرحمن الرحیم» و بعد بگوید نمی دانم! یا از این طرف بروید؟ یا اگر کسی سؤال کرد چای میل دارید، در جواب گفته شود، بسم الله… بلی متشکرم یا نه خیلی ممنون

اما در هر صورت آن بزرگواران خطابه ها و نامه ها و امور زندگی را با نام خدا شروع می کردند و گاهی بعضی از راویان این را در نوشته های خود ثبت می کردند و در بعضی موارد از نوشتن آن صرف نظر می کردند. چون بردن نام خدا در آغاز خطبه ها یک سنت شناخته شده ای در اخلاق دینی بود و این کار در رفتارهای مسلمین متداول بود، بعضی از نویسندگان خطابه ها لزومی برای نوشتن آن احساس نمی کردند.

آوردن عبارت «اما بعد» در خطابه ها و نوشته ها دلیل آشکاری است بر این مطلب مورد ادعا. و مراد آن است که بعد از نام خدا و حمد و ثناء برای او و صلوات برای رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ مطلب مورد نظر این است…

40-برای جلوگیری از رشد فساد چه باید کرد؟
بخوانید

بعنوان نمونه: در اول خطبه مشهور متقین (همام) آمده است که وقتی یکی از اصحاب امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ از آن حضرت تقاضا کرد که متقین را برای او توصیف کند، آن حضرت جواب بسیار کوتاهی داد که مشتمل بر آیه ای از قرآن بود و فرمود:

ای همّام تقوای خدا را پیشه کن و احسان کن چون « إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَالَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ» اما همّام به این جواب کوتاه قانع نشد و در خواسته خود اصرار کرد، امام ـ علیه السلام ـ رو کرد بسوی او و حمد خدای را بجای آورد و او را ثناء گفت و بر پیامبر خدا صلوات فرستاد و سپس فرمود: « امابعد، فان الله ـ سبحانه و تعالی  خلق الخلق» (۳)

پس امام ـ علیه السلام ـ کلام خود را با اسم خدا شروع کرده، اما این مطلب در متن خطبه ذکر نشده است.

در خطبه های متعدد دیگری همین عبارت در اول آن ذکر شده بعنوان نمونه:

الف:«أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الْأَمْرَ يَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ» (۴)

ب : «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الْجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ» (۵)

 ج: «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الدُّنْيَا قَدْ أَدْبَرَتْ» (6)    

د:«اَمّا بَعْدُ، يا اَهْلَ الْعِراقِ …» (۷)

ه:«أَمَّا بَعْدَ حَمْدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَيْهِ، أَيُّهَا النَّاسُ»(۸)

ملاحظه می شود که آنچه قبلاً در این قسمت از بحث گفته شد با این عبارت ثابت و قطعی می شود، یعنی: شروع مطلب با اسم الله، اما ذکر اسم الله در ابتدای همین کلام ثبت نشده است.

نکته مهم دیگری که سازنده شبهه از آن غفلت کرده این است که ذکر نام خداوند بطور مطلق، در آغاز امور و خطابه ها مورد نظر وجود مبارک رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- بوده است نه فقط و منحصراً ذکر آیه کریمه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» بطور کامل. یعنی شروع امور با ذکر هر یک از اسماء الله انجام بگیرد، به سفارش رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- عمل شده است نه فقط و منحصراً آیه شریفه مورد بحث! و ذکر نام خدا بصورت حمد و تسبیح و ثنا گفتن برای او با هر لفظی باشد، مطلوب حاصل می شود. و ما ذکر نام خدا با عبارات مختلف را در خطابه ها و نامه های فراوانی که از حضرات معصومین- علیهم السلام- نقل شده در منابع حدیثی مشاهده می کنیم، بعنوان نمونه:

یک: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَا يَبْلُغُ مِدْحَتَهُ الْقَائِلُونَ»(۹)

دو: «أَحْمَدُهُ اسْتِتْمَاماً لِنِعْمَتِهِ»(۱۰)

سه: «الْحَمْدُ لِلَّهِ غَيْرَ مَقْنُوطٍ مِنْ رَحْمَتِهِ»(۱۱)

چهار: «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ كُلَّما وَقَبَ لَيْلٌ وَ غَسَقَ»(۱۲)

پنج: «فَتَبَارَكَ اللَّهُ الَّذِي لَا يَبْلُغُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ»(۱۳)

تصور می کنیم این مقدار توضیحات برای روشن شدن موضوع، و رفع این شبهه کفایت می کند و بلحاظ رعایت روش اختصار بحث مفصل تر از این، مورد نیاز نمی باشد.

تذکر یک نکته اخلاقی و علمی به سازنده شبهات

نویسنده این شبهات کار خود را بازنگری در عقاید و احکام و بطور کلی امور دینی قلمداد می کند. یعنی: به آنچه از علوم و عقاید و احکام دینی، شهرت یافته اعتناء و یا اکتفاء نمی کند و از خود تمایل نشان می دهد که مطالب جدیدی در علوم دینی و بخش های مختلف آن ارائه دهد. ما به ایشان و دیگران در این زمینه نکته ای را متذکر می شویم که جنبه اخلاقی و علمی دارد و به روش تحقیق علوم هم ارتباط دارد و آن اینکه:

 بازنگری در علوم مختلف کار بسیار ارزشمند و مطلوبی است و خود همین رفتار از طرف بعضی از دانشمندان عامل ترویج بیشتر علوم و کشف موضوعات و مطالب جدیدی شده است. فضای عالم علم بسیار وسیع و رفیع است و تنگ نظری ها و محدودیت های ایجاد شده در فضای بعضی از علوم مورد پذیرش دانشمندان محقّق و علاقه مندان به گسترش علوم نمی باشد. اما چراغ تحقیقات علمی با نوآوری های حقیقی روشن می ماند. نوآوری در علوم احتیاج به تحقیق و پژوهش و زحمت کشیدن در این زمینه و استعداد مناسب دارد! و این کلام مشهور نقل شده از وجود مبارک پیامبر اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- است که می فرماید:

«مِدادُ الْعُلَمآءِ أَفْضَلُ مِنْ دِمآءِ الشُّهَداءِ»(۱۴) یعنی: جوهر قلم دانشمندان برتر از خون شهدا خواهد بود. و امام صادق- علیه السلام- در ارتباط با این حدیث شریف می فرماید:

«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِینُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَیَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَى دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ»(۱۵) یعنی: وقتی روز قیامت شد خداوند عزّوجلّ همه انسان ها را در یک بیابان جمع می کند و میزان ها برقرار می شود و خون شهدا با جوهر قلم دانشمندان سنجیده می شود و جوهر قلم دانشمندان بر خون شهدا رجحان پیدا می کند.

 نوآوری این نیست که یک نفر بدون زحمت تحقیق و بدون اطلاعات علمی و با صرف نظر از نظرات دانشمندان قبلی، همه چیز را انکار کند و آن وقت نه برای انکار خود دلیل قابل پذیرشی ارائه کند و نه برای اثبات نظر جدید خود. نوشتن مطالب بی اساس و غیر واقعی بالخصوص اگر یک یا چند نوع چاشنی سیاسی و یا انواع دیگری از چاشنی ها، به آن افزوده شود، ممکن است مدت کوتاهی عده ای را بسوی یک نویسنده جلب کند، اما این گرایش دوامی نخواهد داشت و آن گروه خوش باور هم بعد از مدتی به غیر واقعی بودن مطالب مورد ادعای چنین افرادی پی خواهند برد. این رفتار در عالم علم، تحقیق و نوآوری محسوب نمی شود، بلکه نوعی دروغ گوئی آمیخته با رنگ های تقلّبی تلقّی می شود.

تحقیق و نوآوری حقیقی در علوم بالخصوص علوم دینی، عملی شریف و بافضیلت محسوب می شود، چون در منابع اصلی علوم دینی یعنی کلام خدا و سخنان و رفتارهای رهبران آسمانی، گنجینه های عظیمی از علوم متمرکز شده و کسانیکه امکان ورود به فضای این گنجینه ها و کشف جواهرات قیمتی از آن ها را دارند، انسان های بزرگ و بافضیلت تلقّی می شوند. و آن ها لازم است استعداد و ظرفیت علمی و تلاش خود را در راه کشف و استخراج مطالب جدید مطلوب و حقیقی به کار ببرند نه ساختن و رواج دادن چند مطلب تحقیق نشده و غیر واقعی! چون اگر عده ای از خوانندگان نوشته ها و شنوندگان سخنرانی ها، مجال تحقیق پیدا کنند و ادعاهای ساختگی مدعیان نوآوری را بررسی کنند و به غیر واقعی بودن آن ها پی ببرند، در آن صورت آن سخنان و نظریات مورد ادعا، ارزش کاذب خود را از دست خواهد داد و سبب فضیحت صاحبش خواهد شد.

۱۳۹۷/۵/۲۰

الیاس کلانتری

پاورقی ها:

۱ ـ این دعاها در کتاب های مشهور و معتبر دعا و زیارات مثل مصباح المتهجد، شیخ طوسی، مصباح الزائر علی بن طاووس و زاد المعاد علامه مجلسی وکتاب مشهور مفاتیح الجنان تألیف شیخ عباس قمی نقل شده است و اهل تحقیق می توانند به آنها مراجعه کنند.

۲ ـ تحف العقول، شیخ ابو محمد حسن حرّانی بخش سخنان امام علی بن موسی الرضا (علیهما السلام)

۳ ـ همان، خطبه ۱۹۳

۴ ـ همان، خطبه ۲۳

۵ـ همان، خطبه ۲۷

۶ـ همان، خطبه ۲۸

۷ ـ همان، خطبه ۷۱

۸-همان، خطبه ۹۳

۹-همان، خطبه اول

۱۰-همان، خطبه ۲

۱۱-همان، خطبه ۴۵

۱۲-همان، خطبه ۴۸

۱۳-همان، خطبه ۹۴

۱۴-این کلام شریف از رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- در منابع متعدد حدیثی نقل شده است.

۱۵-من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج ۴، ص ۳۹۹

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن