۶۸-آیا قوانین مربوط به حقوق بشر با مبانی قرآنی در تضاد است؟

سؤال:قوانینی که به نام حقوق شهروندی و به خصوص در دنیا و دیگر کشورها مطرح است، در تضاد با مبانی قرآنی هست یا خیر؟!

پاسخ:در این سؤال هم مثل سؤال قبلی عبارت حقوق شهروندی را با عنوان حقوق بشر بررسی می کنیم چون به نظر می رسید منظور شما هم همین است، و اگر مراد شما غیر از این بود متذکر شوید، تا جواب مناسب داده شود.


اعلامیه حقوق بشر یک پیمان بین المللی است که در تاریخ ۱۰ دسامبر سال ۱۹۴۸ میلادی در پاریس به تصویب رسید. این اعلامیه مقبولیت جهانی پیدا کرد، و عمده اعضاء سازمان ملل آن را پذیرفتند. این اعلامیه و مواد آن مشهورترین قوانین حقوق بشر محسوب می شود.

البته قبل از این تاریخ هم در بین ملل مختلف و فرهنگ های متداول در جوامع بشری، حقوقی برای انسان ها مطرح شده که بعضی از آن ها در یک کشور معیّنی جریان یافته و بعضی دیگر به نحوی جنبه جهانی و بین المللی پیدا کرده است.

اما پیمانی که در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد، در سطح جهانی مورد پذیرش واقع شد، شهرت بیشتری پیدا کرده و در زمینه حقوق بشر عمدتاً به آن توجه می شود.

شهرت جهانی این اعلامیه و جوّه سیاسی موجود در این زمینه و عوامل دیگری مثل ارزش علمی و اخلاقی بعضی از موارد آن موجب شده که عده ای این پیمان را در موضوع حقوق بشر به عنوان اصول مقبول تغییر ناپذیر تلقّی کنند و دانشمندان مجال و فرصت مناسبی برای نقد و بررسی و اصلاح و تکمیل آن به دست نیاورند. در حالی که امکان دارد در تحقیقات علمی دانشمندان در رشته های علمی مربوط به حقوق انسان ها مثل روانشناسی و جامعه شناسی و علوم تربیتی و امثال آن ها به فراورده های علمی ارزشمندتری دست یابند که متضمّن حقوق بیشتری و کاملتری برای انسان ها باشد.

اما این که آیا حقوق بشر مورد بحث با مبانی قرآنی در تضاد می باشد؟ عرض می کنیم ضرورتی و لزومی برای این نوع مقابله نمی باشد. اگر دانشمندانی از ناحیه علوم عادی بشر به حقایقی در مورد انسان و نحوه زندگی او رسیده باشند، این نوع فراورده ها می تواند مورد تأیید قرآن باشد. در آیات متعدّدی از قرآن مجید عقل انسانی یک عامل کسب معرفت شناخته شده است و فراورده های حاصل شده از تعقّل معتبر و ارزشمند تلقّی شده است.

می شود بعضی از مواد حقوق بشر مورد بحث، با آیاتی از قرآن هماهنگ و هم جهت تلقّی شود. به عنوان نمونه در ماده یازدهم اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده است:

۱ – هر کس که به بزهکاری متّهم شده باشد بی گناه محسوب خواهد شد تا وقتی که در جریان یک دعوای عمومی که در آن کلیه تضمین های لازم برای دفاع او تأمین شده باشد تقصیر او قانوناً محرز گردد.

۲ – هیچ کس در انجام یا عدم انجام عملی که در موقع ارتکاب، آن عمل به موجب حقوق ملی یا بین المللی جرم شناخته نمی شده است، محکوم نخواهد شد به همین طریق هیچ مجازاتی شدیدتر از آن چه که در موقع ارتکاب جرم بدان تعلّق می گرفت درباره ی احدی اعمال نخواهد شد.

این ماده هماهنگ و هم جهت با یک اصل حقوقی در فقه اسلامی است که منشأ آن آیات قرآن کریم است و آن عبارت از اصل “برائت” است.

توضیح این که اصل برائت یا فرض برائت به این اصل اطلاق می شود که فرد بی گناه است، مگر آن که جرمش اثبات شود.

لازم به ذکر است که حقوق بشر در دین توحیدی قرن ها قبل از اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل به جریان افتاده است و اگر بنا باشد مطابقتی بین آن دو پیدا شود این فضیلت برای دین خدا محسوب خواهد شد، نه تنظیم کننده های حقوق بشر مورد بحث.

205-آیا انسانِ خوب بودن و ظلم نکردن به دیگران می تواند به تنهائی عامل رسیدن به کمال انسانی شود؟!
بخوانید

در تاریخ زندگی پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده است که او به طور مکرّر فرمود:

«الاسلام یجبّ ما قبله»۲ یعنی اسلام قبل از خودش را قطع می کند. منظور این است که کسی به جهت اعمالی که قبل از برقراری قوانین اسلامی انجام داده است مجازات نخواهد شد.

و در ماده ۱۴ آمده است:

۱-“هر کس حق دارد در برابر تعقیب، شکنجه و آزار پناهگاهی جستجو کند و در کشورهای دیگر پناه اختیار کند.”

۲-“در موردی که تعقیب واقعاً مبتنی به جرم عمومی و غیر سیاسی یا رفتارهائی مخالف با اصول و مقاصد ملل متّحد باشد نمی توان از این حق استفاده نمود.”۳

بخشی از محتوای این ماده مطابق است با موضوع امنیّت در مسجدالحرام در شهر مکه.

خداوند می فرماید:

«إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ – فِيهِ ءَايَاتٌ بَيِّـنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ ءَامِناً»  (آل عمران / ۹۶-۹۷) در این آیات اشاره شده به این که هر کس وارد بیت الحرام شود در آن جا در امنیّت خواهد بود.

وقتی کسی به مسجدالحرام وارد شد، باید امنیت او به رسمیت شناخته شود و حکومت ها حق اخراج و بازداشت او را نخواهند داشت، مگر به نحوی خودش از مسجد خارج شود.

این چند مورد به عنوان مثال و نمونه ذکر شد و موارد دیگری از هماهنگی بین مواد حقوق بشر با آیات قرآن وجود دارد و جهت روشن شدن این ارتباط ها احتیاج به بحث مفصّلی وجود دارد و شما می توانید در این زمینه به کتاب “تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن دو با یکدیگر” تألیف دانشمند فقید مرحوم استاد محمد تقی جعفری مراجعه بفرمائید. در این کتاب بحث مفصّل دقیق و کارشناسانه ای در مقایسه و تطبیق حقوق بشر اسلامی با اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل به عمل آمده است.

قابل توضیح است که در قرآن کریم و آموزش های دینی یک سلسله حقوق برای انسان ها اعم از پیروان دین توحیدی و صاحبان عقاید دیگر در نظر گرفته شده، این حقوق در مقایسه با حقوق بشر مورد بحث در مرحله بسیار متعالی تری قرار دارد. در حقوق بشر اسلامی علم و الطاف و عنایات و رحمت پروردگار عالم ارکان اصلی این بنای محکم و باشکوه را تشکیل می دهد.

دیگر این که جهت جریان یافتن اصول این نظام اخلاقی علم و قدرت روحی و صداقت و همّت و انسان دوستی پیامبران خدا (علیهم السلام) به کار بسته شده و سرانجام این که آموزش یافته ها ی در نظام اخلاق آسمانی، نظارت بر اجرای این نوع حقوق را به عهده می گیرند.

یک موضوع مهم دیگر در مورد حقوق بشر، نحوه اجرای اصول آن است یعنی آیا این نوع حقوق، ضمانت اجرایی با خود دارد و یا صرفاً در نوشته های روی کاغذ زیبایی و جلوه گری خواهد داشت. و ما به خواست خداوند در فرصت دیگری به بحث مفصّلی در این زمینه به صورت مقایسه ای بین حقوق بشر در نظام دین توحیدی و حقوق بشر سازمان ملل متّحد و موضوع قابلیت اصول آن، جهت اجرایی شدن خواهیم پرداخت.

الیاس کلانتری

۱۳۹۴/۲/۲۳

پاورقی ها:

۱-این ترجه از کتاب، “تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن دو با یکدیگر” تألیف استاد محمد تقی جعفری، ص۲۲۷ نقل شد.

۲-بحارالانوار، ج۸۱،ص۳۱۶

۳- “تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن دو با یکدیگر”، ص ۲۲۸، ماده ۱۴

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن