۲۰۷-آیا کفر به خدا اثر کارهای خوب را هم از بین می برد؟!

سؤال:در خصوص آیه: «وَ مَنْ يَکْفُرْ بِالْإيمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرينَ» آیا کفر به خدا کارهای نیک مثل دستگیری از مردم و یا کارهائی که آثار نیکی در جامعه دارد را، از بین می برد و یا باطل می شود، یا اینکه حبط معنای دیگری دارد؟!

پاسخ:در پاسخ به این پرسش به چند نکته بطور اجمالی اشاره ای می کنیم:

۱-انسان اگر در عالم دنیا به اندازه ذره ای کار خوب یا کار بد انجام دهد، آن عمل در عالم آخرت آشکار خواهد شد و انسان نسبت به آن عمل پاداش یا مجازات خواهد داشت. بطوریکه خداوند فرمود:

«فَمَنْ يعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيرًا يرَهُ–  وَمَنْ يعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يرَهُ» (الزلزلة/ ۷-۸) یعنی هر کس به اندازه ذره ای کار نیک انجام دهد، آن را خواهد دید. و هر کس به اندازه ذره ای کار بد انجام دهد، آن را خواهد دید. مراد این است که اعمال انسان که در دنیا از او صادر شده، در آخرت تجسّم و ظهور پیدا خواهد کرد، و انسان اعمال خود را خواهد دید.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:

«اعْمَالُ الْعِبَادِ فِی عَاجِلِهِمْ، نُصْبُ أَعْیُنِهِمْ فِی آجَالِهِمْ»^(۱) یعنی اعمال بنده ها در دنیا، در آخرت در مقابل دیدگان آن ها قرار خواهد گرفت.

البته اعمال بنده ها آثار خاصی برای صاحب عمل خواهد داشت و آن آثار یا لذتبخش و مفید خواهد بود و یا رنج آور و مضر و دردناک، نوع اول اعمال صالح و حسنه محسوب می شوند، و نوع دوم اعمالی هستند که به آن ها سیّئات گفته می شود، یعنی گناهان.

۲-در عالم دنیا هم بعضی از اعمالی که انسان ها انجام می دهند آثار لذتبخشی دارد، مثل کمک به انسان ها و مهربانی ها و دوستی ها و برطرف کردن درد و رنج انسان ها و امثال آن ها. همچنین بعضی از اعمال آثار و نتایج دردناک و نامطلوبی دارند، مثل ظلم به انسان ها و اهانت به آن ها و سلب حقوق همنوعان و دشمنی و عداوت با انسان ها و امثال آن ها.

۳-در عالم دنیا دو نوع تغییر دهنده برای اعمال انسان ها وجود دارد، مثل اینکه امکان دارد در اثر آتش سوزی و تخریب یک ساختمان، بعضی از لوازم زندگی انسان ها مثل فرش ها و لباس ها و کتاب ها و اشیاء نفیس دیگر از بین بروند و انسان ها دچار خسران و زیان و ناراحتی ها بشوند.

یا اینکه امکان دارد یک جعبه میوه مرغوب و قیمتی در اثر تابش آفتاب و یا نفوذ رطوبت در داخل آن فاسد شود و نه تنها قابل استفاده نباشد، بلکه محیط زندگی انسان را هم آلوده کند!

همچنین امکان دارد یک مقدار ماده بی ارزش مثل گِل و لجن در مزرعه ای و باغی در معرض تابش آفتاب قرار بگیرد، و خشک شود و در مجاورت درختان و گیاهان قرار بگیرد و عامل رشد آن ها شود و سرانجام یک مقدار گِل و لجن به برگ و گل و میوه های مرغوب خوشبو و خوشرنگ و خوش طعم تبدیل شود.

۴-در باطن عالم دنیا هم که همان عالم آخرت است، نظامی شبیه به همین نظام جاری در دنیا- در بعضی جهات- برقرار است، و امکان دارد اعمال صادر شده از انسان در معرض تغییراتی قرار بگیرد، مثلاً کارهای خوب انسان از بین برود، درست مثل اینکه وسایل منزل و امکانات زندگی انسان و باغ یا مزرعه او و در اثر آتش سوزی بطور کامل از بین برود و حتی خودش هم در اثر سوختن وسایل زندگی و حرارتی که تولید شده، مجروح شود! و یا مقدار آب گل آلود و اشیاء بی ارزش و دور ریختنی در مزرعه ای و باغی تبدیل به گیاهان نفیس و گل ها و میوه های مرغوبی شود.

۵-کفر یکی از تغییر دهنده های اعمال انسان است و اثر آن از بین بردن ارزش اعمال خوب و تبدیل آن ها به پدیده های بی ارزش و نامطلوب و زیان آور است. همچنانکه توبه از کارهای خلاف و اعمال خوب، تغییر دهنده گناهان و تبدیل آن ها به حسنات و کارهای ارزشمند و مفید است.

۶-همچنانکه قابل احتراق بودن اشیائی مثل پارچه های قیمتی و کاغذی که کتاب های نفیس و قیمتی از آن تهیه شده و فرش های گران قیمت و تابلوهای زیبا و امثال آن ها، جای تعجب و شگفتی و اعتراض نیست و همچنین از بین رفتن روحیه یا نشاط انسان ها در اثر حزن ها و اندوه ها و پیر شدن آن ها در اثر سپری شدن روزها و ماه ها و سال ها، حادثه تعجب آور و خلاف انتظار نیست، از بین رفتن اعمال خوب انسان هم در اثر کفر و شرک هم نباید پدیده خلاف انتظاری باشد.

۷-کفر یعنی پوشاندن یک حقیقت بعد از آشکار شدن آن! یعنی انسان حقیقتی را ببیند و بشناسد و بعد آن را انکار کند! پوشاندن یک حقیقت آثار زیانبار نامطلوبی برای خود انسان و دیگران خواهد داشت. کفر به خدا، عامل بردگی انسان ها در مقابل حکومت های جبّار و به قدرت رسیدن آن ها و گسترش ظلم و ستم آن ها به انسان ها خواهد بود. انسان در اثر کفر به خدا دچار خوف ها و ناامنی ها و اضطراب ها می شود. همچنین حالات روحی او مثل بیماری های مسری به دیگران سرایت می کند.

۸-انسان کافر هم اگر کار خوبی انجام دهد و به انسان ها کمک کند، کار او ارزشمند و قابل تحسین خواهد بود. اما او به زندگی مطلوب اخروی نخواهد رسید و استعداد ورود به بهشت در انسان کافر به وجود نمی آید، اگر چه انسان خوبی باشد و بخاطر کارهای خوب پاداش دریافت کند.

مثل اینکه اگر یک عده سوار کشتی شده باشند و کشتی دچار حادثه شود و مسافران در روی آب دریا بیافتند، در آن وضعیت فقط کسانی که شنا کردن یاد گرفته اند، می توانند مدتی روی آب بمانند، تا فرضاً افرادی برای نجات آن ها اقدام کنند! در این وضعیت آیا انسان خوب بودن و کمک کردن به دیگر انسان ها، می تواند جای فن شنا را بگیرد و عامل نجات افراد شود؟!!!

ما بخواست خداوند در این زمینه یا در جواب تکمیلی این پرسش یا پرسش های دیگر مرتبط با آن مباحث دیگری طرح خواهیم کرد.  

الیاس کلانتری

۱۳۹۵/۹/۲۹

پاورقی:

۱-نهج البلاغه، حکمت ۷