کلام ایام – ۹۷، عاشورا نهضت پیامبران
عاشورا نهضت پیامبران
بخش دوم
در بخش اول این سلسله مقالات گفته شد که عامل اصلی عظمت حادثه عاشورا و تجلیل اختصاصی آن اراده مستقیم خداوند و عنایت خاص او- جلّ جلاله- به این موضوع است. و قدرت خداوند این جریان را برقرار کرده است. در این بخش می خواهیم علت آن عنایت خاص را بررسی کنیم.
تعظیم و تکریم بعضی از زمان ها و مکان ها و اعمال و بعضی از اشیاء از طرف خداوند
خداوند- عزّوجلّ- بعضی از زمان ها و مکان ها و بعضی از اعمال و عبادات و بطور کلی بعضی از اشیاء را تعظیم و تکریم کرده است و به بیان دیگر بعضی از اشیاء را بیشتر از اشیاء دیگر و بیشتر از حدّ عادی و متعارف تعظیم و تکریم کرده است.
از جمله: ماه های حرام، کعبه و مسجدالحرام، نماز، حج، روزهائی مثل عید قربان، عید فطر، حیات انسان ها، پیامبران، کتاب های آسمانی و …
تعظیم ماه های حرام
چهار ماه از سال در فرهنگ دین توحیدی ماه حرام محسوب می شود و جنگ در آن ها حرام است. این چهار ماه عبارتند از: ماه های رجب، ذوالقعده، ذوالحجة و محرم. ماه رجب جدا از سه ماه متصل به هم می باشد. یعنی در عرف اخلاق و احکام دینی در هر سال دو بار جنگ ها متوقف و قطع می شود. یکی ماه رجب و دیگر سه ماه بعدی که متصل به یکدیگر هستند.
خداوند می فرماید:
«یَسئَلُونَک عَنِ الشهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَ صدُّ عَن سبِیلِ اللَّهِ وَ کفْرُ بِهِ وَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ وَ إِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبرُ عِندَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَکْبرُ مِنَ الْقَتْلِ» یعنی از تو در مورد جنگ در ماه حرام می پرسند بگو جنگ در ماه حرام ]گناهی است[ بزرگ و بازداشتن از راه خدا و کفر نسبت به آن و مسجدالحرام است و بیرون راندن اهل آن از آنجا گناهی بزرگتر است نزد خدا و فتنه ]شرک[ از قتل بزرگ تر است.
این سنت شریف از سنت های شریعت حضرت ابراهیم (علیه السلام) بوده است که در بین عرب جاهلی قبل از ظهور اسلام هم محترم شمرده می شد و به آن عمل می شد.(۱) حرمت ماه های حرام در حقیقت از مشترکات شریعت های آسمانی است و دارای اهمیتی بسیار زیاد است. یعنی خداوند به این موضوع عنایت خاصی دارد. بطوریکه بی اعتنائی انسان ها را نسبت به آن گناه بزرگی معرفی کرده است. در فرصت بدست آمده از ناحیه قطع جنگ انسان ها در آرامشی قرار می گرفتند و با احساس امنیت به سفر می رفتند بالخصوص سفر زیارتی، یعنی رفتن به شهر مکه جهت زیارت خانه خدا. و ای بسا قطع جنگ در ماه های حرام به صلح بین گروه های متخاصم منتهی می شد. مردان جنگی در این فاصله نزد خانواده های خود می رفتند و اعضاء خانواده آن ها در امنیتی قرار می گرفتند و نیازهای آن ها در زندگی تأمین می شد.
تعظیم کعبه و مسجدالحرام
خداوند کعبه را هم به عنوان بیت الحرام تعظیم کرده و احکام خاصی برای آن در شریعت های پیامبران بالخصوص آخرین شریعت آسمانی قرار داده است. و آنجا خانه امنی است برای انسان ها و اگر کسی به مسجدالحرام پناه ببرد در امنیتی قرار می گیرد و کسی حق بازداشت او را در داخل مسجدالحرام ندارد.
آیه ای که در مورد ماه های حرام ذکر شده مشتمل بر حرمت خانه خدا هم بود. و آیات متعدّد دیگری در مورد حرمت خانه خدا آمده است از جمله:
«جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيتَ الْحَرَامَ قِيامًا لِلنَّاسِ» (المائدة/۹۷) یعنی خداوند کعبه را که بیت الحرام هست، عامل قوام زندگی انسان ها قرار داد.
و در جای دیگری می فرماید:
«إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ– فِيهِ آياتٌ بَينَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِي عَنِ الْعَالَمِينَ» (آل عمران/ ۹۶-۹۷) یعنی: اولین خانه ای که برای انسان ها قرار داده شده، همان خانه ای است که در مکه است و مبارک و وسیله هدایت است برای اهل عالم. در آن است نشانه های روشن، و مقام ابراهیم و هر کس وارد آن شود در امان است. و برای خداست بر عهده مردم زیارت آن خانه، بر کسی که بتواند به آن راه یابد و هر کس کفر بورزد ]به آن بی اعتنائی کند و این عبادت را انجام ندهد[ خداوند از عالمیان بی نیاز است.
حرمت عظیم خانه خدا و دستور به رعایت آن حرمت از طرف انسان ها، فواید عظیمی در زندگی انسان ها دارد و خداوند در آن خانه جاذبه خاصی قرار داده است و انسان های زیادی وقتی به قصد زیارت خانه خدا بسوی شهر مکه می روند و وارد آن فضای نورانی می شوند، تحت تأثیر جاذبه های خاص آنجا قرار می گیرند و تحولات روحی عمیقی در آن ها بوجود می آید.
تعظیم پیامبران و حفاظت از آن ها
خداوند- عزّوجلّ- پیامبران خود را هم تعظیم می کند و حفاظت از آن ها را به عهده می گیرد و آن ها را در مسیر اهداف مقدسشان یاری می کند و تا زمان معینی اقدامات مخالفان آن ها را در جهت آسیب زدن به آن ها و یا کشتن آن ها را خنثی می کند. مثل جریان اقدام به کشتن حضرت ابراهیم (علیه السلام) از طرف کفار و نجات او با اراده خداوند از آن آتش عظیمی که که برای کشتن او بوجود آورده بودند.
البته این نوع حفاظت خداوند از پیامبران تا وقتی بود که دین خدا و معارف آن بین انسان ها منتشر می شد و با کشته شدن یک پیامبر پرچم دین توحیدی سقوط نمی کرد. اما بعد از آنکه معارف دین خدا منتشر می شد به نحوی که با فقدان یک پیامبر صدمه ای به اصل آن وارد نمی شد، خداوند مانع آن نمی شد که شهادت در راه خودش نصیب پیامبرانش هم بشود.
خداوند می فرماید:
«إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَيوْمَ يقُومُ الْأَشْهَادُ» (غافر/۵۱) یعنی ما رسولان خود و کسانی را که ایمان آوردند، در زندگی دنیا قطعاً یاری می کنیم و روزی که گواهان بر پای می ایستند.
باز می فرماید:
«وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَلَا نَبِي إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيطَانُ فِي أُمْنِيتِهِ فَينْسَخُ اللَّهُ مَا يلْقِي الشَّيطَانُ ثُمَّ يحْكِمُ اللَّهُ آياتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ» (الحج/۵۲) مراد این است که هر وقت پیامبران برای آموزش معارف دین خدا به انسان ها طرحی و نقشه ای می کشیدند و برنامه آموزشی خود را شروع می کردند، شیطان هم فعالیت خود را در ممانعت از تحقّق اهداف و طرح های پیامبران شروع می کرد، اما خداوند فعالیت های شیطان را خنثی می کرد و آیات خود را برقرار و منتشر می ساخت، یعنی پیامبران خود را در اهداف مقدسشان و ترویج معارف دین خدا کمک می کرد.
حفاظت از کتاب آسمانی
خداوند از آخرین کتاب آسمانی یعنی قرآن مجید هم به صورت خاصی محافظت می کند به نحوی که اگر تمامی مخالفان دین خدا جمع شوند و فعالیت های خود را متمرکز کنند و بخواهند صدمه ای به آن بزنند و یا تحریفی در آن ایجاد کنند، به آن کار موفق نخواهند شد. خداوند می فرماید:
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» (الحجر/۹)یعنی ما این قرآن را نازل کردیم و قطعاً نگهبان آن خواهیم بود.
از آنچه گفته شد، این حقیقت روشن می شود که خداوند عالمیان از دین توحیدی و شعائر و نشانه ها و آثار آن بطور کامل دفاع می کند. و اراده کرده است که بطور دائم راهی در مقابل انسان ها برای ارتباط با پروردگارشان آشکار باشد. یعنی راه ارتباط با خداوند و پناه بردن به او و بهره مندی از هدایت های او هرگز برای انسان ها بطور کامل مسدود نخواهد بود.
تعظیم کعبه (خانه خدا) و حفاظت از آن
کعبه پرچم توحید و خداپرستی است و اگر قدرتی و حکومتی و افرادی بخواهند این پرچم را سرنگون کنند، خداوند به هر صورتی مانع تحقّق خواسته های آن ها خواهد شد، و در صورت لزوم آن ها را نابود خواهد ساخت. مثل حادثه حمله ابرهه سردار حبشی با سپاه فیل به قصد تخریب کعبه و نابودی آن سپاه با اراده خداوند، قبل از رسیدن آن ها به شهر مکه و به نزدیک کعبه!
خانه خدا از زمان شروع خلقت انسان ها و استقرار آن ها در روی زمین، برای عبادت خدا و پناه بردن به او و رسیدن به آرامش روحی و تأمین نیازهای آن ها ایجاد شده و انسان ها در صورت تمایل خود توانسته اند از این راه ها بسوی خدا بروند. هدایت انسان ها بسوی پروردگارشان از مقتضیات ربوبیّت خداوند است و ربوبیت او و هیچ یک از صفات او تعطیل بردار نیست.
اراده خداوند در تعظیم و تجلیل عاشورا
اراده خداوند بر تعظیم حادثه عاشورا و نهضت مقدس حسینی شبیه انواع مذکور فوق است. یعنی همچنان که خداوند ماه های حرام و خانه خدا و پیامبران و قرآن مجید و حیات انسانی را تعظیم کرده، به همان علت و سبب اراده اش تعلّق گرفته بر تعظیم و تجلیل حادثه عاشورا!!! و به لحاظ همان حکمتی که در تعظیم حقایق مذکور برقرار بود، اراده او به تعظیم و تجلیلی اختصاصی از آن حادثه و قهرمان های آن تعلّق یافته است.
تجلّی همه ارزش های آسمانی در حادثه عاشورا
در حادثه عاشورا تمامی حقایق دین توحیدی و تمامی قداست ها و تمامی ارزش های آسمانی در زیباترین صورت ها تجلّی کرده است. در اثر این حادثه تمامی معارف پیامبران خدا و اخلاق کریمانه آن ها تجلّی دائمی پیدا کرده و رنگ ابدیّت به خود گرفته است.
تجلیل از عاشورا، تجلیل از همه پیامبران و صاحبان شریعت های آسمانی است. پیامبران خدا و صاحبان شریعت های آسمانی همگی در این فضای نورانی حضور دارند. حضرت نوح، حضرت ابراهیم، حضرت موسی، حضرت عیسی (سلام الله علیهم اجمعین) اینجا حضور دارند. در حادثه عاشورا اشرف پیامبران و سید رسولان حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) حضور دارد.
و خود او فرمود: «حسین از من است و من از حسینم»(۲) وقتی امام حسین (علیه السلام) و حادثه عاشورا تعظیم می شود، در حقیقت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (سلام الله علیها) امام حسن مجتبی (علیه السلام) و همه ذوات مقدسه معصومین (علیهم السلام) تعظیم می شوند.
در این تعظیم، نماز و زکات و حج و جهاد و بطور کلی کتب آسمانی و قرآن مجید، هم تعظیم می شود. ما بخواست خداوند در مقالات بعدی به تفصیل این مطالب که اجمالاً به آن ها اشاره شد و دلائل اثبات این ادعا ها خواهیم پرداخت.
الیاس کلانتری
۱۳۹۵/۷/۲۷
پاورقی ها:
۱-تفسیر المیزان، آیه ۳۶، سوره توبه
۲-این حدیث شریف در تعداد زیادی از منابع معتبر حدیثی نقل شده است. و بعضی از علماء بزرگ اهل سنت هم مثل احمد بن حنبل هم و ترمذی و دیگران آن را در کتاب های خود آورده اند.