کلام ایام ـ ۴۶۷ ، آفتاب عالم قدس

بخش اول*

کلیات*

  • طبق کلام خدای سبحان ، پیامبر اکرم –صلی الله علیه و آله و سلم – رحمتی است برای همه عالمیان.

  • طلوع و انتشار نور قدسی.

  • جریان برکات آسمانی به سوی زمین.

  • پیام آوری از آسمان جلال.

  • اوصاف رسول الله – صلی الله علیه و آله و سلم- در کلام امیرالمؤمنین علی (علیه السلام).

  • مدح و ثنای خدای سبحان قبل از دعا.

  • مدح و ثنای خدای سبحان –عزوجل- از شرایط اصلی استجابت دعاها است .

  • معنای کلمه «صلاة».

  • معنای دعای ملائکه و مؤمنان برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم).

  • دعاهای حضرت ابراهیم (علیه السلام).

  • مراد از «لسان صدق » در دعای ابراهیم (علیه السلام).

  • مراد از صلوات امیرالمؤمنین علی – علیه السلام- بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم).

  • درخواست صلوات اختصاصی اهل ایمان نسبت به امام عصر حضرت امام مهدی (علیه السلام).

  • اوصافی از رسول خدا – صلی الله علیه و آله و سلم- در کلام امیرالمؤمنین علی (علیه السلام).

روز هفدهم ماه ربیع الاول سالروز ولادت سرور کائنات و اشرف مخلوقات و سید پیامبران حضرت محمدبن عبدالله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است. آن وجود مبارک بمنزله آفتابی است که عالم قدس را با طلوع خود روشن ساخت و شعاعی از نور وجودش هم در حد ظرفیت محدود عالم دنیا به آن تابید و عالم دنیا را به عامل قدس متصل ساخت: او طبق توصیف ذات قدوس الله ـ عزّوجل ـ رحمتی است که برای عالمیان فرستاده شد، بطوریکه خود او فرمود:

« وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ » (الانبیاء/۱۰۷) یعنی: ما تو را نفرستادیم مگر رحمتی برای همه عالمیان.

در سالهای قبل در ایام ماه ربیع الاول مقالاتی درباره برکات ولادت آن وجود مبارک در بخش کلام ایام منتشر شد و همچنین در ایام بعثت آن حضرت به مقام رسالت و نبوت. و در آن مقالات توصیفاتی از ذات قدوس الله ـ عزّوجل ـ از آن وجود قدسی و فضائل اخلاقی و شخصیتی او محور اصلی مباحث بود.

همچنین مواردی از کلام نورانی امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ در اوصاف وجود مبارک رسول الله، همراه با شرح و توضیحی ذکر شد.

در یکی از آن مقالات کلامی هم از حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ درباره خلقت و بعثت آن وجود قدسی  و شخصیت عظیم او مبنای بحث قرار گرفت.

در این نوشتار بعد از ذکر عناوین مقالات قبلی و شماره های آنها جهت مراجعه علاقه مندان به آن ها، به ذکر و شرح و تحلیل کلامی از امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ درباره آن وجود مبارک می پردازیم:

عناوین و شماره های بعضی از مقالات قبلی درباره جریان ولادت و بعثت و اخلاق عظیم رسول الله ـ صلی الله علیه و آله  وسلم ـ عبارتند از:

  • کلام ایام ـ ۱۸ ، طلوع و انتشار نور قدسی، در دو بخش و با شماره ـ ۱۹
  • کلام ایام ـ ۲۰ ، میلاد کریم
  • کلام ایام ـ ۲۱، جریان برکات آسمانی بسوی زمین
  • کلام ایام ـ ۱۱۱، عظمت حادثه ولادت پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در دو بخش و با شماره ـ ۱۱۲
  • کلام ایام ـ ۲۵۵ ، عید عظیم ولادت آخرین پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم )
  • کلام ایام ـ ۳۰۷، پیام آوری از آسمان جلال، در چهار بخش و با شماره های ـ ۳۰۸ تا ۳۱۰

البته مقالات مربوط به رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ و سیره شریف او منحصر به موارد فوق الذکر نیست و مقالات زیادی در این زمینه قبلاً منتشر شده است ـ الحمدلله رب العالمین ـ و این موارد مذکور فوق بیشتر به موضوع ولادت آن حضرت و جریان معراج یعنی سفر شگفت انگیز آسمانی او ارتباط دارد که آن هم در ماه ربیع الاول و به احتمال قریب به یقین در شب اول آن ماه انجام یافته است.

اوصاف رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در کلام امیرالمؤمنین علی (علیه السلام )

امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ در موارد فراوانی و بطور مکرر در کلام خود از  وجود مبارک رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و اوصاف شریف آن حضرت ذکری به عمل می آورد و متذکر فضائل عظیم او می شد! کلام او که از دوره کودکی و خردسالی در کنار رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله و سلم ـ و در خانه آن حضرت و تحت آموزش مستقیم او قرار داشت و همچنین بلحاظ ظرفیت خاص روح شریفش در ادراک عظمت های آن وجود قدسی، بعد از قرآن مجید شایسته ترین منبع علمی جهت آشنائی با سیره شریف و اخلاق عظیم وجود قدسی پیامبر خاتم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می باشد.

در این نوشتار ما به ذکر مواردی از کلام امیرالمؤمنین در ذکر اوصاف شریف رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می پردازیم همراه با شرح و تحلیلی فشرده و متناسب با روش اختصاری معمول در نوشتن مقالات.

  1. «اللَّهُمَّ دَاحِيَ الْمَدْحُوَّاتِ وَ دَاعِمَ الْمَسْمُوكَاتِ وَ جَابِلَ الْقُلُوبِ عَلَى فِطْرَتِهَا شَقِيِّهَا وَ سَعِيدِهَا اجْعَلْ شَرَائِفَ صَلَوَاتِكَ وَ نَوَامِيَ بَرَكَاتِكَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ وَ الْمُعْلِنِ الْحَقَّ بِالْحَقِّ» (۱) یعنی: خدایا ای گسترنده و رها کننده گسترده ها و ای برپا دارنده آسمانهای رفیع و آفریننده قلب ها بر فطرت اصلی خود، چه اهل شقاوت و چه اهل سعادت، قرار بده صلوات (الطاف و عنایات) شریف خود و برکات فزاینده خود را بر محمد بنده و رسول خودت که به  کمال رساننده جریان سابق[نبوت و رسالت] بود و باز کننده درها و گره های بسته بود و آشکار کننده حق بوسیله حق .

این بخش از خطبه شریف امام ـ علیه السلام ـ مشتمل بر چند نکته دقیق علمی و عقیدتی است و بعضی از آنها را همراه با توضیحاتی ذکر می کنیم:

یکم: اگرچه محور مباحث خطبه شریف بیان اوصافی از وجود مبارک رسول الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است، اما بیان مطالب اصلی و محوری، با ثنای ذات قدوس الله و ذکر صفات و افعالی از او شروع شده است و به کار بردن این روش در یک کلام علل و فوایدی دارد از جمله رعایت یک نوع « ادب توحیدی» نسبت به پروردگار عالمیان!

شروع این خطبه شریف با مدح و ثنای خدای سبحان مشتمل است بر چند نکته اخلاقی و علمی از جمله:

  • رعایت یک ادب توحیدی، همچنانکه متذکر شدیم.
  • پاکسازی قلوب و آماده کردن آنها جهت اثرگذاری مطلوب و کامل کلام.
  • تذکر این نکته که مدح و ثنای پروردگار عالمیان از شرایط دعای حقیقی و عاملی برای استجابت آن است.

در این نوشتار ما وارد بحث درباره همه نکات موردنظر و حکمت آوردن اوصاف و افعال مذکور در این کلام نمی شویم، اما بعلت اینکه محور مباحث خطبه شریف دعا و درخواست عنایات و الطاف پروردگار عالمیان بر رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ می باشد، متذکر این نکته درباره «دعا» شدیم و آن اینکه لازم است انسان در مقام دعا و درخواست از پروردگارش، ابتداء کند به مدح و ثنای او و بعد از آن حاجت مورد نظرش را درخواست کند. در این زمینه قبلاً و در تعدادی از مقالات مربوط به دعا بالخصوص دعاهای ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان، این مطلب و حکمت و علت آن را همراه با شرح وتفسیر و توضیحی آورده ایم.

البته لازم به تذکر است که پروردگار عالمیان نیازی به مدح و ثنای بندگان خود و هیچ چیز دیگری ندارد و او «غنی و حمید » است بلکه مدح وثنای او ضمینه روحی انسان رابرای دریافت حاجت خود از خدای سبحان مساعد می کند.

کلام ایام – 269، شعبان المعظم ماه رحمت و رضوان خدا
بخوانید

«اجْعَلْ شَرَائِفَ صَلَوَاتِكَ وَ نَوَامِيَ بَرَكَاتِكَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ» امام –علیه السلام- در این عبارت از خدای سبحان در خواست می کند که صلوات شریف خود و برکات فزاینده و جاری شونده و رشد یابنده خود را بر بنده و رسول خود حضرت محمد –صلی الله علیه و آله و سلم- عطا کند .

صلوات جمع صلاة به معنی توجه و عنایت و انعطاف می باشد صلوات اهل ایمان به رسول خدا ـصل الله علیه و آله وسلم ـ دعا و درخواست از خدای سبحان است که عنایات و الطاف خود را متوجه رسول گرامی خود بگرداند. صلوات ملائکه بر آن حضرت هم می تواند به همین معنا باشد.

البته کلمه «صلاة» در فرهنگ دینی در عبادت مشهوری بنام «نماز» هم شهرت یافته است.

دعای ملائکه و مؤمنان بر رسول خدا –صلی الله علیه و آله و سلم- و درخواست عنایات و رحمت از ذات قدوس الله –عزّوجّل- نسبت به آن حضرت، طبعاً لازم است با شخصیت قدسی و اهداف متعالی فوق عادی او تناسبی داشته باشد و کلمات بکار رفته در این عبارات و قرائن موجود در آن هم حاکی از این مطلب است.

توضیح اینکه : آن وجود مبارک نه اهل دنیا و زینت آن بود و نه علاقه مند به شهرت و قدرت و آسایش و غنا و ثروت، و بلکه هر چه را در اختیار داشت در راه ارشاد انسانها و نجات آنها از گرفتاریهای دنیوی و اخروی و انتشار حقایق و جاذبه های دین خدا به کار می برد .

پس لازم است جایگاه حقیقی این صلوات و برکات مورد نظر که از  خدای سبحان درخواست می شود و محل استقرار و کاربرد آن روشن شود.

این مطلب ارتباطی می یابد به آیاتی از قرآن مجید که مشتمل بر دعاهائی از حضرت ابراهیم –علیه السلام- است. بطوریکه خدای سبحان در مقام نقل دعاهای آن حضرت فرمود:

« رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ –  وَاجْعَلْ لِي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الْآخِرِينَ – وَاجْعَلْنِي مِنْ وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ – وَاغْفِرْ لِأَبِي إِنَّهُ كَانَ مِنَ الضَّالِّينَ –  وَلَا تُخْزِنِي يوْمَ يبْعَثُونَ – يوْمَ لَا ينْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ – إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ »(الشعراء/۸۳-۸۹) یعنی : پروردگارا به من حکمی عطا کن و مرا به صالحان ملحق بفرما و برای من در بین آیندگان لسان صدقی قرار بده- و مرا از وارثان بهشت پر نعمت بگردان- و پدرم را مورد غفران قرار بده- که او از گمراهان بود- و مرا در روزی که مردم برانگیخته می شوند.رسوا مکن روزی که نفع نخواهد داشت نه مال و نه فرزندان مگر اینکه کسی با قلبی سالم و پاک نزد خدا برود.

در این آیات خواسته های حضرت ابراهیم – علیه السلام- از پروردگارش ذکر شده و آنها عبارتند از :«حکم» که عبارت است از بصیرت و علمی که مناسب مقام نبوت و رسالت و پیوستن به صالحان و اینکه برای او در بین آیندگان «لسان صدقی» قرار دهد و او را از وارثان بهشت پر نعمت بگرداند و…

گفته اند مراد از «لسان صدق» پیامبرانی هستند که لازم بود بعد از ابراهیم ـ علیه السلام ـ و در زمانهای بعدی مبعوث شوند و مردم را بسوی دین توحیدی دعوت کنند تا جریان نبوت ادامه و استمرار یابد.

و گفته شده که مراد از آن ، بعثت پیامبر اکرم ـصلی الله علیه و آله وسلم ـ بوده است و از آن حضرت نقل شده است که فرمود:

«انا دعوة ابی ابراهیم» یعنی: من دعای پدرم ابراهیم ـ علیه السلام ـ هستم.

علامه طباطبائی بعد از نقل این مطلب از قول بعضی از مفسران می فرماید: «مؤید این قول آن است که دین او در چند جای قرآن «ملة ابراهیم » خوانده شده و در آن صورت معنی آیه همان خواهد بود که از ابراهیم و اسماعیل در زمان بنای کعبه نقل شده که گفتند:

«رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَينِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ» تا جائی که فرمود:« رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يتْلُو عَلَيهِمْ آياتِكَ وَيعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيزَكِّيهِمْ»(۲)

و همچنین گفته شده است که مراد از آن یعنی:«لسان صدق» ذکر جمیل و ستایش نیکو و خوشنامی است که بعد از او برقرار بماند.

در هر صورت و اینکه معنی«لسان صدق» هر کدام از معانی ذکر شده باشد، مراد اصلی از آن، عنایات و توجهاتی از خدای سبحان نسبت به رسول اکرم است(صلی الله علیه و آله و سلم) عنایات و توجهاتی که منتهی شود به گسترش معارف دین خدا و شهرت و محبوبیت آن و گرایش بیشتر انسانها از ملل مختلف و آخرین از امت ها نسبت به آن . یعنی مراد از آن فراهم شدن خواسته ها در زندگی عادی دنیوی و آسایش و رفاه و امنیت نیست. بلکه صلواتی است که اهداف متعالی آن حضرت در دعوت انسانها بسوی دین خدا و ارشاد آنها در مسیر زندگی تحقق یابد.

این موضوع شباهتی دارد به موضوع درخواست صلوات مؤمنان از پروردگار عالمیان نسبت به وجود مبارک امام عصر ، حضرت مهدی – علیه السلام- و دعا درباره وجود مبارک آن حضرت که منتهی شود به ظهور آن عطیه قدسی و برقراری حکومت دین توحیدی توسط او در سطح عالم. بعنوان نمونه: در زیارتنامه امام علی بن موسی الرضا –علیهما السلام-  در حرم مقدس او بعد از سلام و صلوات به ذوات مقدسه معصومین –علیه السلام- می خوانیم:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی حُجَّتِکَ وَ وَلِیِّکَ الْقَائِمِ فِی خَلْقِکَ صَلاةً تَامَّةً نَامِیَةً بَاقِیَةً تُعَجِّلُ بِهَا فَرَجَهُ وَ تَنْصُرُهُ بِهَا وَ تَجْعَلُنَا مَعَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِحُبِّهِمْ وَ أُوَالِی وَلِیَّهُمْ وَ أُعَادِی عَدُوَّهُمْ فَارْزُقْنِی بِهِمْ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ»(۳) یعنی : پروردگارا صلوات بفرست بر حجت خود و ولی خود و قائم در بین خلق خود ، صلواتی کامل و تامّ و فزاینده و رشد یابنده و برقرار و دائمی ، که از ناحیه آن در ظهورش تعجیل فرمائی و بوسیله آن او را یاری کنی و ما را همراه او قرار دهی در دنیا و آخرت.

در این عبارت زائر امام رضا –علیه السلام- از خدای سبحان درخواست می کند که صلوات و رحمت و برکات خود را بر حجت و ولی خودش وجود مبارک امام عصر –علیه السلام- قرار دهد! آن نوع صلواتی که کامل و در مرحله تمام و دارای حالت افزایش و استمرار باشد تا جائی که منتهی شود به تعجیل در ظهور آن وجود قدسی.

دوم: بعد از موضوع در خواست صلوات از خدای سبحان نسبت به رسول اکرم – صلی الله علیه و آله و سلم – ذکر اوصافی از آن حضرت شروع شده و به ذات قدوس الله (سبحانه و تعالی) عرض می کند:

«الخاتم لماسبق» با این عبارت، ذکر اوصاف رسول خدا –صلی الله علیه و آله و سلم- در خطبه شروع می شود ، مراد از این عبارت آن است که بعثت پیامبر اکرم –صلی الله علیه و آله و سلم- با آن جریان قدسی «نبوت» به مرحله کمال خود رسید و برکات خدای سبحان از آن ناحیه به بالاترین حد کمال رسید. آن وجود مبارک وارث همه کمالات و فضائل علمی و اخلاقی پیامبران قبلی (علیه السلام) بود و علاوه بر آن ، مراتبی از علم خدای سبحان را ، علاوه بر کتاب آسمانی ، با سخنان و رفتار های خود به تمام عالمیان عرضه کرد و وجود مبارکش عامل انتقال برترین و گسترده ترین مراتب از رحمت و برکات پروردگار عالمیان به فضای زندگی انسانها شد.

الیاس کلانتری

۱۴۰۰/۰۸/۰۴

 

 

پاورقی ها:

۱ـ نهج البلاغه، خطبه ـ ۷۲

۲ – المیزان فی تفسیر القرآن ، سوره شعراء ، آیه ۸۴

۳ – زیارتنامه مخصوص امام رضا (علیه السلام) کتاب مفاتیح الجنان ، شیخ عباس قمی ، زیارت امام رضا (علیه السلام)

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن