کلام ایام – ۱۳، جاذبه زیارت اربعین

جاذبه زیارت اربعین

در مورد موضوع تعظیم نهضت مقدس حسینی (علیه السلام) تحت عنوان «عظمت اختصاصی حادثه عاشورا» (کلام ایام-۱۰) گفتیم که این حادثه در بین حوادث مهم تاریخ زندگی انسان ها، دارای عظمتی انحصاری و اختصاصی و موقعیتی بدون شبیه و نظیر است. یکی از جلوه های این تعظیم اختصاصی، موضوع اربعین و زیارت امام حسین (ع) در این روز است. در سنت های دینی چهلمین روز شهادت حضرت امام حسین (ع) و همراهان آن بزرگوار به صورتی با شکوه تعظیم می شود.

در این روز مجالس عزاداری بر پا می شود و در آموزش های دینی زیارت امام حسین (ع) در این روز سفارش شده است. از امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

علامات مؤمن پنج تا است: پنجاه و یک رکعت نماز ]در شبانه روز[ یعنی هفده رکعت نماز واجب و سی و چهار رکعت نمازهای مستحبی و زیارت اربعین و انگشتر در دست راست داشتن و جبین را در سجده روی خاک گذاشتن و «بسم الله الرحمن الرحیم» را بلند گفتن.^(۱)

از امام صادق (ع) نقل شده است که به صفوان جمّال سفارش فرمود که روز اربعین امام حسین (ع) را از خانه خود (یعنی از راه دور) زیارت کند.^(۲)

یعنی این که لازم است امام حسین (ع) در روز اربعین هم در حرم آن بزرگوار و در کربلا زیارت شود و هم اگر برای کسی رفتن به کربلا و زیارت در حرم مقدور نیست، لازم است. این زیارت از راه دور انجام شود. تعظیم چهلمین روز رحلت یا شهادت حجت های خداوند، اختصاص به امام حسین (ع) دارد و قبلاً سابقه ای در مورد سایر شخصیت های آسمانی یعنی پیامبران خدا و امامان معصوم (علیهم السلام) وجود نداشت.

در کتب مربوط به تاریخ نهضت عاشورا و سیره شریف امام حسین (ع) نقل شده است که چهل روز بعد از عاشورا جابر بن عبد الله انصاری – صحابه مشهور پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) – همراه عطیّه و احتمالاً  بعضی از شخصیت های بنی هاشم اولین بار به زیارت امام حسین (ع) آمدند و با این حادثه زیارت شکوهمند آن حضرت پایه گذاری شد. و در بعضی از نقل ها هم آمده است که روز اربعین حضرت امام زین العابدین (ع) و حضرت زینب (س) و اهل حرم امام حسین (ع) بعد از آزادی از اسارت و حرکت به سوی مدینه راه خود را به طرف کربلا تغییر دادند و روز اربعین به آنجا رسیدند و آن ها پایه گذار زیارت آن حضرت بودند. حال چه خاندان و اهل حرم امام حسین (ع) روز اربعین به کربلا رسیده باشند و چه در تاریخ دیگر، مجموعاً اربعین از جلوه های تعظیم و تجلیل اختصاصی و انحصاری امام حسین (ع) و نهضت مقدس آن بزرگوار است.

جاذبه این زیارت مرتبط و متصل به جاذبه عاشورا است و آن چه در این زمینه مهم است تمایل و اشتیاق قلبی انسان ها به امام حسین (ع)  و عاشورا و کربلا است و این جاذبه از اراده خاص پروردگار عزیز و جلیل نشأت گرفته است.

این جاذبه شبیه جاذبه ایست که در مناسک حج و خانه خدا یعنی کعبه وجود دارد، که انسان ها را از راه های دور با تحمل سختی های سفر و با اشتیاق شدید به شهر مکه می کشاند، با توجه به این که سفر در زمان های قدیم مشقّت ها و خطرات زیادی داشت بالخصوص در بیابان های خشک و سوزان عربستان. خداوند در این زمینه می فرماید:

«وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ» (الحج/۲۷) یعنی ]ای ابراهیم[ برای حج بین مردم ندا کن که در نتیجه آن ها پیاده و سوار بر مرکب های لاغر شده از راه های دور خواهند آمد.  

جاذبه زیارت امام حسین (ع) در طول سال و در زمان های مختلف بالخصوص در اربعین روز به روز در حال گسترش بوده و امروزه به عنوان بزرگترین راهپیمائی جهانی درآمده است. در اربعین سال های اخیر و امسال بیش از بیست میلیون زائر از کشور های مختلف جهان در این زیارت و راهپیمائی باشکوه و بی نظیر شرکت کردند. بعضی از خبرها از حضور بیش از بیست و شش میلیون نفر در راهپیمائی اربعین امسال حکایت داشت.

در این سفر زیارتی عده زیادی از زائران با پای پیاده از راه های دور می آیند. عظمت این زیارت به طور کامل توصیف پذیر نیست. اشتیاق عمیق قلبی زائران و دوست داران امام حسین (ع) جایی برای احساس خستگی و دوری راه برای پیاده ها و مشکلات این سفر در دل ها ندارد.

زیارت امام حسین (ع) در بعضی زمان ها خطر دستگیر شدن و مجازات های سنگینی را برای زائران به دنبال داشت اما اراده خداوندی همیشه مانع تعطیلی این سنت باشکوه شده است.

ما به خواست خداوند در مقالات بعدی در کنار بحث در علل تعظیم و تجلیل اختصاصی نهضت عاشورا، قطعاتی از زیارت نامه های آن حضرت (ع) و از جمله زیارت اربعین را همراه با تحلیل فشرده ای ذکر خواهیم کرد.

الیاس کلانتری

پاورقی ها:

۱-تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج ۶، ص ۵۲ — وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۰، ص ۳۷۳

۲-همان، ص ۳۸۵