کلام ایام – ۱۴، حریم پناهگاه قدسی
حریم پناهگاه قدسی
بخش اول
در روز بیست و هشتم از ماه صفر حادثه ای واقع شده که می شود آن را بزرگترین مصیبت تاریخ نامید و آن حادثه رحلت وجود مبارک آخرین پیامبر خدا حضرت محمد بن عبدالله- صلی الله علیه و آله و سلّم- می باشد. در چنین روزی طبق بعضی از اقوال حادثه شهادت امام حسن مجتبی- علیه السلام- هم واقع شده و موجب شدت و کثرت حزن و اندوه مؤمنین شده است.
بهترین کلام در مورد این حادثه یعنی رحلت رسول خدا (ص) و بعضی از اوصاف کریمه آن حضرت قطعاتی از کلام امیرالمؤمنین علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) می باشد که در حقیقت کلام آن بزرگواران هم از کلام خدا نشأت گرفته است و ما در این زمینه به ذکر و توضیح قطعاتی از کلام آن دو بزرگوار اکتفا می کنیم.
امام امیرالمؤمنین علی- علیه السلام- هنگام غسل دادن پیکر مطهّر پیامبر خدا (ص) در رثای آن حضرت و خطاب به او عرض می کند:
«بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِکَ مَا لَمْ یَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غَیْرِکَ مِنَ النُّبُوَّةِ وَ الاِْنْبَاءِ وَ أَخْبَارِ السَّمَاءِ خَصَّصْتَ حَتَّى صِرْتَ مُسَلِّیاً– عَمَّنْ سِوَاکَ وَ عَمَّمْتَ حَتَّى صَارَ النَّاسُ فِیکَ سَوَاءً وَ لَوْ لاَ أَنَّکَ أَمَرْتَ بِالصَّبْرِ، وَ نَهَیْتَ عَنِ الْجَزَعِ، لاََنْفَدْنَا(۵) عَلَیْکَ مَاءَ الشُّؤونِ، وَ لَکَانَ الدَّاءُ مُمَاطِلاً وَ الْکَمَدُ مُحَالِفاً، وَ قَلاَّ لَکَ! وَ لَکِنَّهُ مَا لاَ یُمْلَکُ رَدُّهُ، وَ لاَ یُسْتَطَاعُ دَفْعُهُ! بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی! اذْکُرْنَا عِنْدَ رَبِّکَ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ بَالِکَ»(۱) یعنی پدر و مادرم فدای تو ای رسول خدا، با رحلت تو چیزی قطع شد که با رحلت غیر تو قطع نشده از نبوت و پیام ها و اخبار آسمانی. مصیبت تو این خصوصیت را دارد که تسلّی بخش از مصیبت های دیگر است. و این مصیبت عمومیت دارد و همه را عزادار کرد. و اگر نه این بود که تو امر کرده ای به صبر و نهی کرده ای از جزع و بی تابی، آن قدر برای تو گریه می کردیم تا اشکمان تمام شود، و این درد جانکاه و اندوهمان جاودانه می شد و پایدار می ماند و این ها هم در مصیبت تو کم بود. اما چه می شود که مرگ برگرداندنی نیست و نمی شود آن را دفع کرد. پدر و مادرم فدای تو، ما را نزد پروردگارت یاد کن و در خاطر خود نگه دار.
از این کلام شریف بر می آید که در نظر امیرالمؤمنین علی (ع) و اهل بیت رسول خدا (ص) حادثه رحلت آن حضرت بزرگترین مصیبت تاریخ است. و مصیبت های دیگر در مقابل آن کوچکتر و قابل تحمل است. چون با رحلت آن بزرگوار ارتباط عالم دنیا و انسان ها با عالم وحی قطع شد و درهای رحمت از نوع وحی به روی انسان ها بسته شد.
نکته مهم دیگر در این کلام میزان توجه امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و خاندانش نسبت به سفارش پیامبر خدا در مورد صبر در مصیبت ها و نهی آن حضرت از جزع و بی تابی است و عمل کردن به این سفارش و به طور کلی سفارشات آن بزرگوار است.
یعنی در عین حال که امام علی (ع) و خاندانش یعنی حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا و حسن و حسین- علیهم السلام- در این مصیبت به شدت داغدارند و در دریایی از حزن و اندوه فرو رفته اند اما باز هم به سفارش رسول خدا (ص) مبنی بر صبر در مصیبت ها و نهی او از جزع و بی تابی توجه دارند و بی اعتنائی نمی کنند.
دو پناهگاه از عذاب خداوند
امام باقر (ع) کلامی از جدّ بزرگوارش امیرالمؤمنین علی (ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «كَانَ فِي الْأَرْضِ أَمَانَانِ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ وَ قَدْ رُفِعَ أَحَدُهُمَا فَدُونَكُمُ الْآخَرَ فَتَمَسَّكُوا بِهِ أَمَّا الْأَمَانُ الَّذِي رُفِعَ فَهُوَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَمَّا الْأَمَانُ الْبَاقِي فَالِاسْتِغْفَارُ.» قال الله تعالی: «وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فيهِمْ وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»(۲) یعنی در روی زمین دو امان- پناهگاه- از عذاب خدا بود که یکی از آن دو برداشته شد و دومی باقی است پس آن را دریابید و به آن پناه ببرید. اما امانی که برداشته شد رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم بود و اما امان باقی «استغفار» است. خدای تعالی فرمود: تا تو ]ای پیامبر[ در بین آن ها هستی خدا آن ها را عذاب نمی کند و آن ها را ]همچنین[ عذاب نمی کند در حالی که به طور مستمر استغفار می کنند.
یعنی حضور پیامبر خدا (ص) در بین مردم امانی است از عذاب و خداوند به برکت حضور آن حضرت آن ها را عذاب نمی کند و اما درهای این پناهگاه با رحلت آن حضرت به روی انسان ها بسته شد یعنی آن پناهگاه تعطیل شد اما دومی برقرار است و آن حضرت سفارش می کند که به سوی آن بشتابید و آن پناهگاه استغفار است. ما به خواست خداوند در این زمینه یعنی استغفار بعداً کلامی خواهیم آورد.
الیاس کلانتری
پاورقی ها:
۱-نهج البلاغه، خطبه ۲۳۵
۲-همان، حکمت ۸۸