کلام ایام – ۲۳، مهمانی گرامی از سرزمین نور

مهمانی گرامی از سرزمین نور

یک سال بعد از سفر اجباری امام رضا (علیه السلام) به ایران و اقامت  آن بزرگوار در این مملکت، حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) خواهر گرامی آن بزرگوار جهت دیدار برادر گرامی خود با بعضی از برادران و تعدادی از علویان از مدینه به طرف ایران حرکت کردند.

سفر حضرت معصومه (سلام الله علیها) و سادات علوی امکان دارد به قصد دیدار با امام رضا (ع) و کمک به آن حضرت در زندگی اجتماعی او و به طور کلی اقامت در ایران انجام گرفته باشد.

طبق بعضی از نقل ها این سفر با دعوت امام رضا (علیه السلام) انجام گرفت. سفر خودِ وجود مبارک امام رضا (ع) به ایران اگرچه با الزام و اجبار مأمون انجام گرفت، اما این سفر حد اقل به ظاهر محترمانه بود و آن حضرت تحت عنوان ولایتعهدی در ایران اقامت داشت و به هر علت سیاسی مورد احترام حکومت مأمون بود. اما آن حضرت وقت سفر به ایران هیچ یک از اعضا خاندان خود را همراه خود نیاورد و در هر فرصتی به نحوی اظهار می کرد که این سفر با میل و اختیار او نبوده و الزام حکومت مأمون او را وادار به این سفر کرده است.

امام (ع) با این رفتار خود ظاهراً می خواست مانع بهره برداری سیاسی مأمون از شخصیت و موقعیت اجتماعی او شود، که البته این خواسته و هدف امام (ع) با رفتار های او محقق شد. اما وقتی آن حضرت ملزم به اقامت در ایران شد، طبعاً باید مثل اجداد بزرگوار خود به فعالیت های علمی و اجتماعی خود ادامه می داد، و در این فعالیت ها احتیاج به کمک افرادی از خاندان خود داشت.

با این وصف می شود گفت که قصد حضرت معصومه (س) و برادران آن بزرگوار و سادات علوی از این سفر غیر از دیدار متعارف با امام رضا (ع) و جهت عاطفی موضوع، حمایت از آن وجود گرامی و کمک به اهداف مقدس او بود و اینکه آن حضرت سختی ها و مشقت های غربت و تنهایی و دور بودن از خاندان خود را کمتر احساس کند و از حمایت افرادی از خاندان خود برخوردار باشد. و اگر هم این سفر با دعوت خود امام (ع) انجام گرفته باشد، باز هم می شود گفت به منظور حصول آن اهداف متعالی بوده است.

 وقتی موکب حضرت معصومه (س) و همراهان او از خاندانش به شهر ساوه می رسند ناگهان مورد حمله گروهی از دشمنان خاندان رسالت قرار می گیرند و در این جنگ ناجوانمردانه و نابرابر، برادران و به طور کلی مردان آن کاروان کشته می شوند. به لحاظ نوع حادثه و موارد مشابه آن، این توطئه و این حادثه حزن انگیز از ناحیه مأمون و عوامل حکومت او انجام می گیرد. چون مأمون به طور مستمر نگران ازدیاد محبوبیت امام رضا (ع) و کثرت توجهات مردم ایران نسبت به آن بزرگوار بود. و ما در این زمینه قبلاً در همین بخش « کلام ایّام » شماره های ۷-۴ تحت عنوان «امام رضا علیه السلام و ایرانیان» کلامی نوشتیم.

حادثه ناگوار کشته شدن برادران و همراهان حضرت معصومه (س) موجب حزن شدید او و مریضی آن بزرگوار می شود و او می پرسد که تا شهر قم چه مقدار فاصله است، که گفته می شود شهر قم نزدیک است و آن بزرگوار اظهار علاقه می کند که او را به شهر قم ببرند و از رفتن به طوس با آن حالت مریضی منصرف می شود و می فرماید: پدرم امام کاظم (ع) فرمود: قم مرکز شیعیان ما است.^(۱)

 پسران سعد اشعری که از شیعیان مشهور قم بودند و مردم قم وقتی از حرکت حضرت معصومه (س) به شهرشان خبردار می شوند به استقبال آن حضرت می شتابند و استقبال باشکوهی از آن بزرگوار به عمل می آید و او وارد شهر قم می شود و در خانه موسی بن خزرج بن سعد اشعری اقامت می کند. آل اشعر از شیعیان معروف یمن در کوفه بودند که در اواخر قرن اول به قم آمده بودند.

حضرت معصومه (س) فقط هفده روز در قم زنده بود و در همین شهر در میان اندوه فراوان شیعیان و دوستداران خاندان رسالت در تاریخ دهم یا دوازدهم ماه ربیع الثانی در سال ۲۰۱ از دنیا می رود.

بعدها در محل دفن آن بزرگوار حرم باشکوهی ساخته می شود که دائماً محل زیارت مؤمنان و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت (سلام الله علیهم اجمعین) بوده و روز به روز به شکوه و جلال آن و اشتیاق مردم نسبت به زیارت آن حضرت افزوده می شود.

شخصیت حضرت معصومه (س)

حضرت معصومه (سلام الله علیها) موقعیت علمی و ایمانی و اخلاقی ممتازی در خاندان رسالت و اهل بیت عصمت و طهارت داشت. آن بزرگوار در بین فرزندان امام کاظم (ع) بعد از وجود مبارک امام رضا (ع) دارای بالاترین درجات در فضائل شخصیتی بود. نام مادر آن حضرت «نجمه» بود که به علت پاکی و طهارت نفس به او «طاهره» می گفتند و این بانوی بزرگوار مادر امام رضا (ع) هم بود.

احادیث متعددی از امامان معصوم (علیهم السلام) در فضیلت حضرت معصومه (س) و ثواب زیارت حرم شریف او رسیده است.

از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: خداوند حرمی دارد و آن مکه است و رسول خدا حرمی دارد و آن مدینه است و برای امیرالمؤمنین (ع) حرمی است و آن کوفه است و قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد که سه تای آنها به سوی قم است و بانوئی از فرزندان من در آنجا از دنیا خواهد رفت که اسم او فاطمه دختر موسی است ( علیها السلام ) که با شفاعت او شیعیان من وارد بهشت خواهند شد.^(۲)

در مقام علمی حضرت معصومه (س) نقل شده است گروهی از شیعیان جهت ملاقات با امام کاظم (ع) و دریافت پاسخ برای سؤالاتشان به مدینه رفتند. امام (ع) در سفر بود، و آنها ناچار باید بر می گشتند، فلذا سؤالات خود را نوشتند. و به افراد خانواده آن حضرت تحویل دادند، تا بعداً مراجعه کنند و جواب سؤالات خود را دریافت کنند، آن ها وقت رفتن متوجه شدند که حضرت معصومه (س) که در سنین کودکی بود پاسخ سؤالات آن ها را نوشته و آماده کرده است و آن ها هنگام مراجعت در بین راه با امام کاظم (ع) مواجه شدند و جریان را به آن حضرت گفتند، امام (ع) آن نوشته را از آن ها خواست و مطالعه کرد و دید که همه آن ها درست است و در مقام تجلیل او سه بار فرمود:

«فداها ابوها» یعنی پدرش فدای او باد. قابل تذکر است که این عبارت را رسول خدا (ص) در مورد دخترش فاطمه زهرا (س) فرموده بود.

از امام رضا (ع) نقل شده است که فرمود: هر کس خواهرم را در قم زیارت کند ثواب زیارت مرا خواهد داشت.

برکات سفر حضرت معصومه (س)

صلوات و سلام بی پایان خداوند به روح مطهر آن بانوی بزرگوار باد که در حقیقت نماینده و یادگار حضرت فاطمه زهرا (س) در ایران محسوب می شود و تقدیرات خداوند این نعمت عظیم را به شیعیان ایران عطا کرد. همچنان که برادر بزرگوارش امام رضا (ع) نعمت عظیم اعطائی خداوند به ایرانیان، در مقابل محبت آن ها نسبت به رسول خدا (ص) و خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) می باشد.

ذوات مقدسه معصومین-علیهم السلام- تا زمانی که در حیات دنیوی بودند، شخصیت آن ها موجب نزول برکات خداوند در زندگی انسان ها بود و بعد از رحلتشان هم حرم و بارگاه آن ها محل اتصال و ارتباط انسان ها با رحمت بی پایان خداوند و توبه ها و استغفارها و استجابت دعاهای زائران بوده است و عمده فرزندان آن بزرگواران هم چنین موقعیتی داشته اند. و حضرت معصومه (س) موقعیت بسیار ممتازی در این زمینه دارد و حرم شریفش به طور مدام مقام توجه مؤمنان و حاجتمندان به خداوند و عنایات و برکات او است. صلوات و سلام بی پایان خداوند بر روح مطهر آن بزرگوار و خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام باد.

الیاس کلانتری

۹۴/۱۱/۱۸

پاورقی ها:

۱-کامل ابن اثیر، ج ۴، ص ۳۷

۲-بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۰۷