روش صحیح حفظ قرآن کریم (۱۳)

در شماره قبلی، برنامه حفظ قرآن به علت اینکه نشریه اختصاص به مقالات بانوان داشت، قطع گردید. امیدوارم فرصت پیش آمده صرف تکرار سوره های حفظ شده قبلی شده باشد.

برای این مرحله، حفظ سوره های: فتح، حجرات، ق، ذاریات، طور، نجم و قمر تعیین شده است.

هفته اول: از آیه۱ تا آیه ۲۵ سوره فتح حفظ شود. قابل تذکر است که آیات این سوره طولانی است، مخصوصاً بعضی از آنها مثل آیات ۱۱ و ۲۵ و ۲۹، فلذا اگر حفظ ۵ آیه در بعضی از روزها به راحتی مقدور نشد، می توان بخشی از آن را به روز دوم منتقل کرد.

هفته دوم: چهار آیه آخر سوره فتح و سوره حجرات حفظ شود.

هفته سوم: سوره ق. در این هفته بعضی از روزها دو واحد از آیات سوره ق؛ یعنی ۱۰ آیه حفظ شود، مثل روز اول. آیات این سوره کوتاهتر است و حفظ آنها آسان تر.

هفته چهارم: سوره ذاریات. در این هفته هر روز ۱۰ آیه حفظ شود، یعنی دو تا ۵ آیه حفظ شود.

هفته پنجم: سوره طور حفظ شود، هر روز ۱۰ آیه، و در دو روز آخر هفته می توان به تکمیل برنامه روزهای قبل و احیاناً قسمت های عقب مانده و تکرار آیات حفظ شده روزها و هفته های قبلی پرداخت.

هفته ششم: سوره نجم که دارای ۶۲آیه است، هر روز ۱۰ آیه حفظ شود و روز آخر ۱۲ آیه باقی مانده به برنامه حفظ اضافه شود.

قابل تذکر است که این سوره از سور عزائم است و آیه آخر آن دارای سجده واجب می باشد و لازم است احکام این نوع سوره ها در وقت اشتغال به حفظ آن در نظر گرفته شود و ما در برنامه حفظ سوره علق و سوره الم سجده به بعضی از احکام این سوره ها اشاره کردیم.

هفته هفتم: سوره قمر که دارای ۵۵ آیه است و لازم است هر روز ۱۰ آیه از آن حفظ شود و روز آخر با حفظ ۵ آیه باقی مانده، برنامه حفظ این مرحله پایان می پذیرد.

برنامه حفظ فوق العاده

کسانی که برنامه حفظ فوق العاده را در مراحل قبلی به کار بسته اند، در مرحله قبلی۱۵جزء دوم قرآن را تقریباً به پایان رسانده اند و در برنامه تعیین شده در این شماره به سوره ذاریات می رسند ـ و از آن سوره به بعد را قبلا در برنامه فوق العاده حفظ کرده اند ـ یعنی چهار سوره ذاریات، طور، نجم و قمر از سوره های این مرحله قبلاً در برنامه حفظ آنها قرار داشته است.

از این مرحله به بعد برنامه حفظ آنها تا مدتی ـ تقریباً در دو مرحله ـ از بقیه جدا می شود. آن عده لازم است در این مرحله تا هفته سوم مطابق برنامه عادی کار کنند و از هفته چهارم بصورتی که ذیلا تعیین می شود؛ و بعد از دو مرحله، مجدداً برنامه عادی را مثل بقیه افراد و برنامه فوق العاده را مطابق سوره های تعیین شده انجام دهند.

هفته چهارم: از اول سوره«یونس» یعنی سوره دهم قرآن مجید، تا آیه ۳۰حفظ شود(روزی ۵ آیه)

هفته پنجم از آیه ۳۱ تا آیه ۶۰ حفظ شود.

هفته ششم از آیه ۶۱ تا آیه ۹۰ حفظ شود.

هفته هفتم از آیه ۹۱ تا آخر سوره حفظ شود.

برنامه تکرار سوره های قبلی

تکرار سوره های قبلی لازم است مطا بق توضیحی که در شماره ۴۱ نشریه داده شده، ادامه یابد، یعنی حداقل هر هفته تقریباً دو جزء از سوره هائی که مدت زیادی از حفظ آنها گذشته، تکرار شود، اما سوره هائی که در چند مرحله اخیر در برنامه حفظ قرآن گرفته اند و مدت زیادی از حفظ آنها نگذشته است، در دفعات بیشتری مورد تکرار قرار گیرد.

توجهی به روابط آیات

در شماره قبلی به اولین بخش از وحی خداوند به حضرت موسی(ع) درجهت کشف معانی لحاظ در روابط بین آیات اشاره ای شد. و گفته شد که این موضوع در سوره های مختلف مثل سوره های طه، نمل و قصص به صورت متفاوت با یکدیگر ذکر شده است. همچنین گفته شد که این تفاوت به موقعیت سوره ها و موضوعات اساسی آنها مربوط می شود. ووعده دادیم که در این شماره جهات دیگری از این تفاوت موضوعات و آیات مربوط به آنها اشاره ای شود و در این شماره به توضیح جهت دیگری از این تفاوتها می پردازیم:

در سوره طه آیه ۱۴ می فرماید:

«انّنی انا اللّه لا اله الّا انا فاعبدنی و اقم الصلوة لذکری» در این آیه دستور اقامه نماز به حضرت موسی(ع) شده و حکمت آن نیز ذکر پروردگار عالمیان عنوان شده است، یعنی نماز را جهت ذکر(یاد) من به پا دار!

در سوره های دیگر که این قسمت از داستان حضرت موسی(ع) ذکر شده است، از این مطلب یعنی ذکر «اللّه» بحثی به میان نیامده و این مطلب اختصاص به همین سوره دارد. پس باید موضوع «ذکر اللّه» موقعیت خاصی داشته باشد.

از توجه به آیات دیگر این سوره و بررسی آنها همین مطلب ظاهر می شود و روشن می گردد که یکی ازموضوعات اصلی و محوری این سوره، «ذکراللّه» است و موضوع ذکر به طور مطلق مورد نظر خاص این سوره می باشد. آیات مشتمل بر موضوع ذکر به طور مطلق و موضوع خاص «ذکر اللّه» را در زیر می آوریم:

۱. «اننی انا اللّه لا اله الّا انا فاعبدنی و اقم الصلاة لذکری». آیه ۱۴ (آیه مورد بحث)

روش صحیح حفظ قرآن کریم (5)
بخوانید

۲. «ما انزلنا علیک القرآن لتشقی .الّا تذکره لمن یخشی»، آیات ۲و۳

۳. «کی نسبّحک کثیراً .و نذکرک کثیراً» آیات ۳۳و۳۴

۴. «اذهب انت و اخوک بآیاتی و لا تنیا فی ذکری» سوره ی یوسف،آیه ی ۴۳

۵. «کذلک نقص علیک من انباء ما قد سبق و قدآتیناک من لدنا ذکراً» (طه/۹۹)

۶. «و کذلک انزلناه قرآناً عربیاً و صرفنا فیه من الوعید لعلهم یتقون او یحدث لهم ذکراً» (طه/ ۱۱۳)

۷. « و من اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکاً و نحشره یوم القیامة اعمی» (طه/ ۱۲۴)

قابل توجه است که در سرتاسر قرآن مجید فقط ۶ بار کلمه«ذکری» بکار رفته است که ۳مورد از آنها فقط درسوره طه قرار دارد و ۳ مورد دیگر در سوره های دیگر.

حال با توجه به آنچه گفته شده ـ چه در این شماره نشریه و چه شماره های قبلی نشریه ـ روشن می شود که در سوره های قرآن روابط خاصی بین آیات یک سوره و موضوعات آنها و آیات یک سوره با آیات سوره هایی که بین آنها موضوعات مشترک وجود دارد، برقرار می باشد و از توجه به این روابط معانی فنی بسیار دقیق و بسیار متعالی کشف خواهد شد.

البته نحوه ی کشف این معانی و انو اع آنها احتیاج به مقالات و کتابهای مستقلی دارد و ما در کتاب«حجابهای معانی قرآن» جلد دوم از سلسله مباحث قرآن شناسی مباحث دقیقی در این زمینه آوردیم و به طور کلی هفت نوع ارتباط بین آیات قرآن در آن کتاب مورد بررسی قرار گرفته و مثالهائی ازآیات ذکر شده است و کار برد این نوع روابط، بین آیات مورد بحث قرار گرفته است.

یکی از کاربردهای روابط بین آیات، روشن شدن معانی حقیقی کلمات بکار رفته در آیات قرآن می باشد و این موضوع نقش اساسی در تفسیر آیات قرآن و کشف معانی بکار رفته در آنها دارد.

به عنوان مثال: در سوره «بینه» آیه سوم می فرماید:

«فیها کتب قیمه» یعنی در آنها کتابهائی با اوصاف معین(قیم) وجود دارد. ضمیر «ها» در«فیها» به کلمه «صحف» در آیه قبلی برمی گردد یعنی در آیه دوم، که می فرماید:

«رسول من اللّه یتلوا صحفاً مطهرة» یعنی در صحیفه های مطهره که مراد آیات قرآن می باشد، کتابهای قیم وجود دارد. قابل توجه است که در آیه دوم خود آیات قرآن را صحیفه مطهر خوانده است و در آیه سوم می فرماید: در آن صحیفه های مطهّره یعنی آیات قرآن، کتابهای قیم وجود دارد.

طبعاً از توجه به این دو آیه و ارتباط آنها به یکدیگر روشن می شود که مراد از کتاب در آیه سوم، کتاب به معنی عرفی نمی باشد، چون طبعاً چنین کتابی به این معنی داخل آیات قرآن وجود نخواهد داشت، پس کتاب در قرآن مجید معنای دیگری دارد و یا اینکه کلمه کتاب در قرآن معنای گسترده ای را دارد و آن معنای اصلی، شامل معنای عرفی این کلمه هم می شود و کتاب به معنای عرفی، یکی از مصادیق آن معنای اصلی می باشد.

با این توضیح روشن می شود که «کتابت» هم در قرآن نمی تواند صرفاً به معنی عرفی یعنی نوشتن باشد و بلکه نوشتن به معنای عرفی یکی از معانی کتابت خواهد بود. به عنوان مثال در آیه «…کتب ربکم علی نفسه الرحمة…» (انعام/۵۴) «کتب» به معنی «نوشت» نیست، بلکه باید به این صورت معنی شود که:

«پروردگارتان رحمت را بر خود حتمی و قطعی فرمود…یعنی رحمت از صفات خداوند است و صفات او هرگز از ذات مقدسش جدا شدنی نیست و رحمت او هرگز از بندگانش قطع نمی شود ـ از ناحیه او ـ و بندگان می توانند در موقعیتی خود را قرار دهند که به طور دائم مشمول رحمت او قرار بگیرند و القاء رحمت به بندگان از سنت های خداوند است و سنت های او تغییر پذیر و تبدیل پذیر نمی باشد.»

دانستن این موضوع و توجه کامل به آن می تواند منشأ تأثیرات پربرکتی در زندگی انسانها شود، در صورتی که اگر معنای آیه بصورت عرفی مورد نظر قرار گیرد، یعنی کتابت به معنای متداول تلقی شود، آن تأثیر مذکور را در روح انسان نخواهد داشت.

مثال دیگر: خداوند در آیه ای از قرآن می فرماید:

«کتب اللّه لا غلبنّ انا و رسلی ان اللّه قوی عزیز» (مجادله/۲۱)

در این آیه هم کتابت به معنای عرفی نیست و بلکه به معنای یاد شده در مثال قبلی است و آن اینکه خداوند اعلام می کند در عالم آفرینش نظامی برقرار است و آن نظام اقتضاء می کند که اراده خداوند بر همه اراده ها از جمله اراده مشرکان غلبه کند و در این مسیر رسولان او هم بر مشرکان غلبه خواهند کرد و دین توحیدی مغلوب افکار و اراده مشرکان و کافران نخواهد شد. اگر در بعضی از زمانها و بعضی از جوامع بشری ، کفار ظلمی بر مؤمنان می کنند و آنها را تحت سلطه خود می گیرند ، این وضعیت از ناحیه نشناختن سنت های خداوند و عدم بهره برداری از آنها است، و الا اگر مؤمنان بطور حقیقی به وظایف عبادی خود عمل کنند و خود را در مسیر جریان این سنت خداوند که در این آیه ذکر شده، قرار دهند، بر آنها غلبه خواهند کرد.

پدید آورنده : الیاس کلانتری ، نشریه بشارت شماره ۴۳، صفحه ۶۸

دکمه بازگشت به بالا
بستن