روش صحیح حفظ قرآن کریم (۱۸)

برنامه حفظ قرآن در مرحله قبلی (نشریه شماره ۴۸) به آیه ۲۰۰ از سوره بقره منتهی شد.در شماره ۴۹هم به جهت اختصاص نشریه به مقالات بانوان این برنامه متوقف شد.طبعاً آمادگی بیشتری برای حفظ قسمت آخر سوره بقره حاصل شده است.

برای این مرحله حفظ بقیه سوره بقره تا آخر آن در نظر گرفته شده است:

هفته اول:از آیه ۲۰۱ تا ۲۲۰ هر روز پنج آیه.در برنامه این هفته چند آیه طولانی وجوددارد.مثل آیات ۲۱۳ و ۲۱۷ که لازم است تذکرات قبلی در حفظ آیات طولانی مبنی بر تقسیم یک آیه به چند قسمت و حفظ قسمت های متعدد با چند بار تکرار در نظر گرفته شود.روز آخر هفته هم جهت تکمیل قسمت های عقب افتاده، اختصاص یابد.

هفته دوم:از آیه ۲۲۱ تا آیه ۲۳۵، برای این هفته پانزده آیه تعیین می شود ـ جهت طولانی بودن آیات ـ فلذا در دو روز از هفته مجموعاً پنج آیه حفظ شود.

هفته سوم:از آیه ۲۳۶ تا آیه۲۵۰ با توجه به توضیح مذکور در برنامه هفته دوم.

هفته چهارم:از آیه ۲۵۱ تا آیه۲۵۶ مثل برنامه هفته دوم و سوم عمل شود.در این هفته حفظ جزء دوم از اول قرآن به پایان می رسد(تا آیه ۲۵۲) و جزء سوم شروع می شود.

هفته پنجم:از آیه ۲۶۶ تا آیه ۲۸۰ با توجه به توضیحات مذکور در برنامه هفته های قبلی.

هفته ششم:از آیه ۲۸۱ تا آخر سوره بقره (آیه ۲۸۶)، آیه ۲۸۲ سوره بقره طولانی ترین آیه قرآن است و لازم است این آیه در دو روز حفظ شود.در این هفته حفظ سوره بقره، بزرگترین سوره قرآن به پایان می رسد و این مرحله دارای شکوه و عظمت خاصی می باشد و جهت حصول این توفیق عظیم لازم است شکر زیادی بجای آورده شود.

تلاوت سوره های حفظ شده

در دو شماره قبل؛یعنی شماره های ۴۷ و ۴۸ نشریه توضیحاتی در مورد هدف اصلی از حفظ قرآن ذکر شد و عنوان تکرار سوره ها به تلاوت آنها تبدیل شد.توصیه می شود دو مقاله مذکور مجدداً مورد مطالعه قرار گیرد و مطابق آن توضیحات سوره های حفظ شده تلاوت شود و معانی آیات و تفسیر دقیق بعضی از آنها جهت کشف معانی شگفت انگیز در روابط آیات مورد توجه قرار گیرد و این موضوع در احادیث ائمه معصومین(ع) مورد توجه قرار گیرد که در صورت قرائت آیات قرآن در نماز،مطابق هر حرفی صد حسنه برای شخص محسوب می شود و در غیر نماز،هر حرفی ده حسنه و اگر کسی به تلاوت دیگری گوش فرا دهد و یا آیات را در ذهن خود مرور کند؛یعنی به آنها توجه کند، مطابق هر حرفی حسنه ای خواهد داشت.

در این مرحله هم به تذکرات مذکور در شماره ۴۷ توجه شود و مطابق آن توضیح نصف دوم قرآن از سوره کهف تا آخر،هر روز به اندازه نصف جزء ـ تقریباً ـ و در صورتی که این مقدار مقدور نشود هر هفته دو جزء تلاوت شود و آیات حفظ شده قبلی از سوره بقره به صورت چهار بخش پنجاه آیه ای تلاوت شود، در صورت امکان هر روز پنجاه آیه و در غیر این صورت یک روز در میان .

برنامه حفظ فوق العاده

این برنامه در شماره ۴۷ به آیه ۶۰ از سوره نحل منتهی شد،در این قسمت،از آیه ۶۱ تا آیه ۱۰۰ از همان سوره در نظر گرفته شده.کسانی که برنامه فوق العاده را ادامه می دهند، در برنامه تلاوت و تکرار هم لازم است فعالیت بیشتری داشته باشد و علاوه بر برنامه عادی حفظ و تلاوت، باید قسمت های حفظ شده در برنامه فوق العاده را از اول این قسمت مطابق روشی که در برنامه عادی توصیه شده،تلاوت کنند.

توجهی به روابط آیات

سوره بقره با این آیات شروع شده است:

«بسم الله الرحمن الرحیم.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین…» در مورد حروف مقطعه بعضی از سوره ها به خواست خداوند بعداً بحث خواهیم کرد.

اما از آیه دوم این سوره ـ بر طبق آنچه در مقالات قبلی گفته شد ـ بر می آید که یکی از محورهای مباحث این سوره موضوع «متقین» است، پس باید «تقوا» و «متقین» دراین سوره موقعیت خاصی داشته باشند، با این فرض،آیات سوره را مورد دقت و بررسی و تدبر قرار می دهیم.

از توجه به آیات سوره و بررسی آنها روشن می شود که تقوا یکی از موضوعات اساسی این سوره است به طوری که ۳۶ بار با واژه های مشتقّاتش در آیات ذکر شده است.به عنوان نمونه به ذکر چند مورد از آنهامی پردازیم.

۱. «فاتّقوا النّار الّتی و قودها النّاس و الحجارة…». (آیه ۲۴)

۲.«و اتّقوا یوماً لاتجزی نفس عن نفس شیئاً».(آیه ۴۸ و ۱۲۳)

۳. «و اتّقوا اللّه لعلکم تفلحون».(آیه ۱۸۹)

۴. «…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه مع المتقین».(آیه ۱۹۴)

۵.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه شدید العقاب».(آیه ۱۹۶)

۶.«…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّکم الیه تحشرون».(آیه ۲۰۳)

۷.«…و اتّقوا اللّه و اعلموا انّکم ملاقوه و بشر المؤمنین».(آیه ۲۲۳)

۸.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه بکل شی علیم».(آیه ۲۳۱)

۹.«و اتّقوا اللّه و اعلموا انّ اللّه بما تعملون بصیر».(آیه ۲۳۳)

۱۰.«یا ایهاالذین آمنوا اتّقوا اللّه و ذورا ما بقی من الربا».(آیه ۲۷۸)

۱۱.«و اتّقوا یوماً ترجعون فیه الی اللّه».(آیه ۲۸۱)

۱۲.«و اتّقوا اللّه و یعلمکم اللّه و اللّه بکل شئ علیم».(آیه ۲۸۲)

قابل توجه است که عبارت «و اتّقوا اللّه و اعلموا» که چند بار در آیات این سوره آمده ـ مثال های ۴ تا ۹ ـ اختصاص به این سوره دارد و در هیچ سوره دیگر قرآن به کار نرفته است.

نکته دیگر اینکه اوصاف مذکور در آیات اول این سوره، در سوره لقمان در همان آیات اول در مورد «محسنین» ذکر شده است ـ با اندکی تفاوت ـ آیات اول هر دو سوره را در نظر می گیریم:

سوره بقره:«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم.الم.ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتّقین ـ الّذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصّلاة و ممّا رزقناهم ینفقون ـ و الّذین یؤمنون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و بالآخرة هم یوقنون ـ اولئک علی هدی من رّبهم و اولئک هم المفلحون».(سوره بقره، آیات ۱ تا ۵)

سوره لقمان:«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم. الم ـ تلک آیات الکتاب الحکیم ـ هدی و رحمة للمحسنین ـ الّذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکاة و هم بالآخرة هم یؤقنون ـ اولئک علی هدی من ربّهم و اولئک هم المفلحون».(سوره لقمان، آیات ۱ تا ۵)

در این دو دسته از آیات چند مورد مشترک و چند تفاوت وجود دارد.موارد مشترک عبارتند از:

۱.حروف مقطعه (الم)

۲. موضوع،کتاب آسمانی است(ذلک الکتاب ـ تلک آیات الکتاب الحکیم)

۳.هدایت و رحمت بودن قرآن (هدی للمتقین ـ هدی و رحمة للمحسنین)

۴.اقامه نماز

۵. زکات دادن

۶.یقین مستمر به آخرت

۷.مشمول هدایت خاص پروردگار عالم بودنِ متقین و محسنین

۸.فلاح هر دو گروه

اما موارد تفاوت عبارتند از:

۱.وصف کتاب که در سوره بقره با عبارت: «لاریب فیه» ذکر شده و در سوره لقمان با کلمه:«حکیم» توصیف شده است.

۲.در سوره لقمان موضوع «زکات» ذکر شده، اما در سوره بقره اشاره ای شده که مال موجود در اختیار متقین رزق خداوند است و آنها از رزق خداوند انفاق می کنند.

۳.درسوره بقره موضوع ایمان به غیب در اول آیه سوم آمده و بعد از آن موضوع اقامه نماز و انفاق ذکر شده،اما در سوره لقمان اول اعمال محسنین ذکر شده و در آخر آیه،اشاره ای به موضوع یقین به آخرت آمده است.

۴.در سوره بقره در توصیف، متقین ایمان به کتاب های آسمانی، یعنی قرآن مجید و کتاب های قبلی ذکر شده، اما در سوره لقمان فقط موضوع ایمان به آخرت ـ ایمان یقینی مستمر ـ ذکر شده است.

می توان گفت:متقین مذکور در آیات سوره بقره همان محسنین مذکور در آیات سوره لقمان هستند، یعنی اوصاف مذکور در هر دو سوره در مورد یک گروه از انسان ها مصداق پیدا می کند و به تناسب موقعیت هر سوره،اوصاف مشترک و متفاوت آنها ذکر شده است.

اما از جهت دیگر می توان گفت: آنچه موجب تقوا در انسان ها می شود،در سوره بقره و آنچه موجب احسان می شود در سوره لقمان مورد توجه قرار گرفته است،و اگر چه ممکن است مصادیق هر دو دسته از اوصاف یک گروه از انسان ها باشند؛اما تقوا و احسان دو وصف مختلف است.

پدید آورنده : الیاس کلانتری ، نشریه بشارت شماره ۵۰، صفحه ۶۲