کلام ایام – ۲۴، ولادت حضرت زینب کبری سلام الله علیها

ولادت حضرت زینب کبری (سلام الله علیها)

بخش اول

ولادت حضرت زینب کبری سومین فرزند امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا (سلام الله علیها) طبق بعضی از اقوال در پنجم ماه جمادی الاولی سال ششم هجری واقع شده است. در بعضی دیگر از اقوال هم ولادت آن بزرگوار در اوائل ماه شعبان ذکر شده است. طبعاً تکریم آن حضرت و ذکر فضائل او در هر یک از ایام ذکر شده مطلوب می باشد.

 نامگذاری حضرت زینب (سلام الله علیها)

نقل شده است که وقتی زینب (سلام الله علیها) به دنیا آمد پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در سفر بود، لذا حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به امیرالمؤمنین عرض کرد که اسمی برای او قرار دهید. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود اختیار این کار با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هست و منتظر می مانیم تا آن حضرت از سفر برگردد. و وقتی کودک را به محضر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند، آن حضرت او را گرفت و روی سینه خود قرار داد و صورت او را بوسید و به حالت گریه افتاد.

در این وقت فرشته وحی، جبرئیل به حضورش نازل شد و سلام و تحیّت پروردگار عالمیان را ابلاغ کرد و عرض کرد پروردگار می فرماید: نام این دختر را «زینب» بگذار، چه این نام را در لوح محفوظ نوشته ایم.^(۱)

زینب در لغت به معنی درخت خوشبوی نیکو منظر می باشد.^(۲) و یا به معنی زینت پدر است یعنی در اصل «زین أب» بوده است.^(۳)

تکریم خداوند از حضرت زینب(سلام الله علیها)

از این که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در موضوع نامگذاری حضرت زینب (سلام الله علیها) منتظر وحی پروردگار بود و این نامگذاری در اصل از طرف پروردگار عالم انجام گرفت، جلالت شأن و رفعت مقام آن حضرت روشن می شود و این رفتار نشانه تکریمی از ناحیه پروردگار عالم نسبت به او می باشد و حاکی از موقعیت و مقام عظیم او و اشاره ای به حادثه عظیمی که در آینده روی داد و آن عبارت بود از حادثه عاشورا و نقش او در حفاظت از بنای دین توحیدی.

تکریم پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از حضرت زینب (سلام الله علیها)

نقل شده است که وقتی این مولود گرامی را به حضور پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آوردند آن حضرت او را روی سینه اش قرار داد و صورت خود را بر صورت او گذاشت و گریه کرد و اشک او بر محاسن شریفش جاری شد. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) علت گریه آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) را پرسید و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: دخترم فاطمه (سلام الله علیها) بدان این دختر بعد از تو و بعد از من به بلاها و مصیبت های گوناگونی مبتلا خواهد شد. سپس فرمود: هر کس بر او و مصائب او گریه کند، ثواب کسی را خواهد داشت که برای دو برادر او [حسن و حسین علیهما السلام] گریه کند.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زینب (سلام الله علیها) را تکریم کرده و او را به حضرت خدیجه کبری تشبیه فرمود.

القاب حضرت زینب (سلام الله علیها)

حضرت زینب (سلام الله علیها) القاب زیادی داشت که هر کدام حاکی از عظمت مقام و جلالت شأن و شخصیت آسمانی او دارد. در کتاب های مربوط به سیره شریفش این القاب، گاهی با شرح و توضیح معانی آن ها ذکر شده است. در این بخش به چند مورد از آن ها با توضیحی فشرده اکتفا می کنیم. بعضی از القاب شریف آن بزرگوار عبارتند از:

صدیقه، عصمت صغری، ولیّة الله، عالمه غیر مُعَلّمه، محبوبة المصطفی، قرّة عین المرتضی، نائبة الزهرا، شقیقة الحسن المجتبی، شریکة الحسین سید الشهداء، عقیلة القریش، عقیلة بنی هاشم.

 صدّیق یکی از القاب پیامبران خدا بوده است به طوری که خداوند می فرماید:

«وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيا» (مريم/۴۱) یعنی: یاد کن در کتاب، ابراهیم (علیه السلام) را که او پیامبری صدّیق بود.

صدّیق مبالغه در صدق است یعنی کسی که در گفتار و رفتار و فکر و عقیده نهایت صداقت را دارد.

این وصف در قرآن مجید در بین بانوان در مورد حضرت مریم (سلام الله علیها) به کار رفته است، به طوری که خداوند می فرماید:

«مَا الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ» (المائدة/۷۵)

اما «صدیقه کبری» از القاب شریف حضرت فاطمه (سلام الله علیها) دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود، فلذا به حضرت زینب «صدیقه صغری» گفته شده است.

عصمت صغری

حضرت زینب (سلام الله علیها) در مقام عصمت قرار داشت. می دانیم که این مقام در اصل مقام پیامبران خدا (علیه السلام) و حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و امامان معصوم (علیه السلام) است و آن حضرت مقامی نزدیک مقام آن بزرگواران داشت. فلذا گفته شده است که او دارای مقام «عصمت صغری» بوده است. جهت توضیح موضوع عصمت کبری و عصمت صغری علاقه مندان می توانند به کتاب «خصائص زینبیه» تألیف سید نورالدین جزائری ص ۷۱-۷۲ مراجعه کنند.

تعلیم یافته آسمانی

امام سیدالساجدین (علیه السلام) در مورد عمه بزرگوارش حضرت زینب (سلام الله علیها) عبارتی به کار برده است که بسیار شگفت انگیز است. آن حضرت فرمود: «اَنْتِ بِحَمدِ اللّهِ عالِمَةٌ غَیرَ مُعَلَّمَة وَ فَهِمَةٌ غَیرَ مُفَهَّمَة»^(۴) از این عبارت امام سجاد (علیه السلام) بر می آید که حضرت زینب (سلام الله علیها) دارای مقام علمی خاصی بوده است که از غیر طریق تعلیم حاصل شده بود. چون این تعبیر، بسیار شگفت انگیز است. به جهت این که حضرت زینب (سلام الله علیها) از روز تولد تا وفاتش دائماً در معرض تعلیم رهبران آسمانی قرار داشت. آن بزرگوار حدود ۵ سال با جدّ بزرگوارش حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و مادر گرامیش زندگی کرده، پس در این دوره از عمرش بدون معلّم نبوده است. و حدود ۳۵ سال هم با پدر بزرگوارش امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) زندگی کرده و تحت تعلیم آن بزرگوار قرار داشته است.

همچنین بعد از شهادت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ده سال در زمان امامت امام حسن مجتبی (علیه السلام) و ده سال هم در زمان امامت امام حسین سیدالشهداء (علیه السلام) زندگی کرده و تحت تعلیم خاصّ آن دو بزرگوار بوده است.

پس حضرت زینب (سلام الله علیها) هیچ وقت بدون معلّم نبوده بالخصوص که معلمان او در مقام عصمت بوده اند یعنی آن حضرت در تمام ایام عمر خود با معلم معصوم (علیه السلام) زندگی کرده و تحت تعلیم مقام عصمت قرار داشته است. با این وصف منظور امام سیدالساجدین (علیه السلام) از این عبارت باید یک مطلب خاصّ فوق متعارف باشد. و آن این که حضرت زینب (سلام الله علیها) دارای علم و فهمی بوده است که از طریق غیر تعلیم به معنای متعارف، بلکه از طریق نوعی وحی،به او عطا شده بود. یعنی مورد نظر امام سجاد (علیه السلام) علمی است که از طریق نوعی وحی به روح شریف حضرت زینب (سلام الله علیها) القاء شده است از نوع «علم لدنّی». علمی که پیامبران و امامان داشتند.

ادامه بحث در شخصیت حضرت زینب و بالخصوص نقش آن بزرگوار را در نهضت مقدس حسینی و آثار صبر شکوهمند و قهرمانی های او را در آن حادثه به مقاله بعدی موکول می کنیم.

الیاس کلانتری

۲۷ بهمن ماه ۱۳۹۴

پاورقی ها:

۱-خصائص زینبیه، تألیف سید نورالدین جزائری، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ص ۵۹ -۶۰

۲-لسان العرب، ابن منظور، نشر ادب الحوزه، ج ۱، ص ۴۵۳

۳-خصائص زینبیه، ص ۵۶

۴-بحارالانوار، مجلسی، ج ۴۵، ص ۱۶۴—خصائص زینبیه، به نقل از سفینة البحار، ج ۱، ص ۵۵۸—احتجاج طبرسی، ص ۱۶۶—الکبریت الأحمر، ج ۲، ص ۱۷—بلاغات النساء، ص ۲۳