کلام ایام – ۴۲، شهادت امام موسی بن جعفر علیهما السلام

شهادت امام موسی بن جعفر علیهما السلامindex

بخش دوم

در بخش اول این مقاله به موقعیت امام کاظم (ع) در دوره حکومت هارون و جریان زندانی شدن آن حضرت و سرانجام شهادت در زندان هارون اشاره ای کردیم.

امام کاظم (ع) در طول دوره امامت خود که با اختناق شدید حکام بنی عباس همراه بود، به فعالیت های علمی و اجتماعی و آموزش مردم ادامه می داد. و این نوع فعالیت ها هم برای او و خاندانش مشکلات زیادی به وجود می آورد و خطرات زیادی با خود داشت بطوری که سرانجام به دستور هارون از مدینه به بغداد احضار و در آنجا زندانی شد. و هارون به زندانی کردن آن حضرت هم اکتفا نکرد و دستور کشتن او را صادر کرد.

فعالیت های امام کاظم (ع) در جهت استمرار نهضت مقدس علمی که پدر بزرگوارش امام صادق (ع) شروع کرده بود با محدودیت های سیاسی انجام می گرفت. امام (ع) به انتشار علوم پدر و اجداد گرامی خود از طریق تربیت شاگردان و فرزندان خود ادامه می داد، و مانع خاموش شدن چراغ هائی می شد که توسط امام باقر و امام صادق علیهما السلام بر افروخته شده بود.

در این قسمت به ذکر و توضیح فشرده تعدادی از احادیث نقل شده از آن حضرت می پردازیم:

۱-امام کاظم (علیه السلام) در کلامی مفصل خطاب به هشام بن حکم. اوصاف و ارزش ها و آثار و برکات «عقل» را بیان کرده و این مجموعه از سخنان امام (ع) گنجینه عظیم گرانبهائی است که از آن وجود مبارک برای انسان ها به یادگار مانده. ارزش و عمق مطالب این حدیث شریف در حدی است که لازم است کتاب های مستقلی در توضیح و تفسیر عبارات آن و نحوه بهره برداری از آن نوشته شود. این حدیث  در منابع معتبر حدیثی از جمله در کتاب کافی ذکر شده است.(۱) حدیث مورد بحث با این عبارت شروع شده است:

«يا هِشامُ ، إنّ اللّه تَباركَ و تعالى بَشَّرَ أهلَ العَقلِ و الفَهمِ في كِتابِهِ فقالَ :

«فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِينَ يسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِكَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ» این حدیث شریف در حقیقت تفسیری بر تعدادی از آیات قرآن کریم است و اما فرصت بحث در مورد حتی قطعه ای از آن در این مقاله وجود ندارد و جهت تشویق به مطالعه آن و بهره برداری از علوم متمرکز در آن، مورد اشاره قرار گرفت.

۲-«إيّاكَ أن تَمنَعَ في طاعَةِ اللّهِ، فتُنفِقَ مِثلَيهِ في مَعصيَةِ اللّهِ»(۲) امام علی (ع) در این کلام هشدار می دهد که اگر انسان حقی را که خداوند در اموال او تعیین فرموده در مواردش هزینه نکند و امساک کند، ناچار خواهد شد دو برابر آن را در جهت نادرست و در راه معصیت خداوند هزینه کند. یعنی اگر او در راه خدا مالی را که به عهده او قرار گرفته، هزینه کند، عمل او عبادت خدا محسوب می شود و از این کار اجری خواهد برد. اما در غیر این صورت ناچار مال بیشتری هزینه خواهد کرد، آن هم در مسیر گناه و بعد هم مجازات خواهد شد.

توضیح ارتباط عمل شخص امساک کننده، با نتیجه آن که خسارت مالی بیشتر از حق تعیین شده از طرف خداوند را به دنبال خواهد داشت، مجال و فرصت دیگری را می طلبد، اما در مجموع می شود به جهتی از آن اشاره کرد و آن اینکه در نظام اقتصادی مبتنی بر احکام دینی، رفاه و آسایشی برقرار می شود و بهره های فراوانی نصیب هم نیازمندان، و  هم ثروتمندان اهل انفاق می شود.اما در غیر این صورت، در نظام اقتصادی مبتنی بر نفع طلبی صِرف یک نوع اغتشاش حاکم خواهد شد که گاهی خسارت های سنگین مالی و غیر آن را به وجود خواهد آورد.

نکته مهم دیگری در کلام شریف امام (ع) بطور ضمنی مورد تذکر قرار گرفته و آن اینکه نظامی نامحسوس در محیط زندگی انسان ها برقرار است و آن نظام حاکم، اعمال و رفتارهای انسان ها را تحت نظارت مستمر قرار داده است. و مطابق یکی از اصول آن نظام نامحسوس از طرف خداوند، اموال اهل امساک در معرض خسارت ها و نابودی ها قرار می گیرد. تفصیل این موضوع هم احتیاج به فرصت مناسب دیگری دارد.

۳-«كُلَّما أَحْدَثَ الناسُ مِنَ الذُّنُوبِ مالَمْ یكُونُوا یعْمَلُونَ أَحْدَثَ اللّهُ لَهُمْ مِنَ الْبَلاء ما لَمْ یكُونُوا یعُدُّونَ»(۳) یعنی هر وقت مردم گناهان جدیدی انجام می دهند که قبلاً بین آن ها متداول نبود، خداوند آنچه را گمان نمی کردند، برای آن ها حادث می کند. یعنی اینکه گناهان جدید انسان ها، بلاها و گرفتاری ها و مشکلات جدیدی را در زندگی آن ها موجب خواهد شد.

کلام ایام - 406، سهم و بهره انسانها از رحمت خدای غنیّ کریم
بخوانید

لازم به ذکر است که در این کلام شریف هم امام (ع) به یکی از سنت های خداوند اشاره فرموده و اینکه در این کلام هم تأییدی نسبت به آنچه در توضیح حدیث قبلی گفته شد، وجود دارد و آن عبارت است از یک نظارت فوق متعارف، در زندگی انسان ها که آن را نوعی نظام نامحسوس نامیدیم.

قابل تذکر است که مجازات های خداوند از این نوع یعنی به وجود آوردن بلاها و مشکلات جدید، جنبه بازدارندگی دارد، نه صِرف مجازات به معنی عرفی و از نوع انتقام جویی. یعنی رحمت خداوند ایجاب می کند که با ایجاد بلاها و مشکلات، از انتشار و توسعه فساد بیشتر ناشی از گناهان در جوامع جلوگیری کند تا انسان های بیگناه بشتری مبتلا به آثار فساد حاکم بر یک جامعه نشوند.

الیاس کلانتری

۹۵/۲/۱۵

پاورقی ها:

۱-اصول کافی، شیخ کلینی، ج ۱، کتاب العقل و الجهل

۲-تحف العقول، شیخ ابومحمد حرّانی، کلمات قصار امام کاظم (ع)

۳-همان

 

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن