کلام ایام – ۱۹۰، امواج برکات خداوند در ماه رجب

بخش اول

ماه رجب عظمت خاصی بین ماه های سال دارد.  احادیث زیادی از وجود مبارک رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ در فضیلت و عظمت این ماه در منابع حدیثی نقل شده است. در آموزش های رهبران آسمانی توصیه های فراوانی به ارتباط با خداوند و ذکر کثیر او از طریق دعا و روزه  گرفتن و تلاوت قرآن مجید و احسان به فقرا و نیازمندان و استغفار شده است. علاوه به عظمت اصل ماه رجب و فضیلت روزه گرفتن در تمام ایام این ماه، روزهای پر برکت و عظیم خاصی هم در آن قرار دارد که در رأس آن ها ولادت امام امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و بعثت آخرین پیامبر خدا حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به مقام نبوت و رسالت و شروع نزول تدریجی قرآن مجید قرار دارد.

سال گذشته به مناسبت این ماه پر فضیلت و باشکوه یک سلسله مقالات تحت عنوان «گردش کنار نهری در بهشت» در پنج شماره ^(۱) و چند مقاله به مناسبت ولادت امیرالمؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و شهادت امام کاظم- علیه السلام- و حادثه مبعث رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم-  تحت شماره ها و عناوین ذیل در این وب سایت منتشر شد :

۳۸ـ ولادت امیر المؤمنین (علیه السلام ) قله رفیعی در جلال ماه رجب.

۴۱ـ شهادت امام موسی بن جعفر علیهما السلام (بخش اول).

۴۲ـ شهادت امام موسی بن جعفر علیهما السلام (بخش دوم ).

۴۳ـ حادثه عظیم مبعث رسول اکرم  (ص) (بخش اول).

۴۴ ـ حادثه عظیم مبعث رسول اکرم (ص) (بخش دوم)

  اما با اینکه تصمیم داشتیم در بیان فضائل این ماه عظیم به ذکر و تفسیر بعضی از د عاهای مخصوص آن بپردازیم و به این کار متعهد شده بودیم در عین حال فقط به ذکر و توضیح قسمتی از دعای مشهور این ماه موفق شدیم  یعنی شرح و تفسیر همان دعای کوتاه هم به پایان نرسید. حال با توصیه مجدد به مطالعه مقالات مذکور بحث تفسیر و توضیح آن دعای شریف را ادامه می دهیم و به مناسبت ولادت پربرکت امام امیر المؤمنین علی ـ علیه السلام ـ و حادثه بعثت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و شهادت امام کاظم ـ علیه السلام ـ به خواست خداوند مقالاتی منتشر خواهد شد

 در این بخش از بحث، صورت کامل این دعای شریف را ذکر می کنیم و خلاصه ای ازمباحث قبلی را بصورت عناوین و سر فصل هائی ذکر می کنیم و بعداً به تفسیر و توضیح بخش هائی از آن دعا خواهیم پرداخت (ان شاء الله)

« یا مَنْ‏ أَرْجُوهُ‏ لِکُلِ‏ خَیْرٍ، وَ آمَنُ‏ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الاخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما أَعْطَیْتَ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یا کَرِیمُ.

یا ذَا الْجَلالِ وَ الإِکْرامِ یا ذَا النَّعْماءِ وَ الْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النّارِ »^(۲) در مباحث قبلی گفته شد:

۱ـ آنچه را خداوند در نظام حاکم بر عالم دنیا به انسانها عطا می کند هم سطح اعمال و عبادات او نیست و پاداش خداوند در قیاس به اعمال انسان ها بسیار زیاد است

۲ـ در احادیث ذوات مقدسه معصومین ـ علیهم  السلام ـ آمده است یک روز روزه گرفتن در این ماه عظیم پاداش عظیم بهشتی را به دنبال خواهد داشت ! اگر عمل کوچک و عادی روزه گرفتن در یک روز را در نظر بگیریم و پاداش آن را در بهشت، معنای این عبارت در دعای شریف «یامن یعطی الکثیر باالقلیل» روشن خواهد شد

۳ـ در احادیث ذوات مقدسه معصومین ـ علیهم السلام ـ آمده است : یک روز روزه در این ماه عظیم پاداش عظیم بهشتی را به دنبال خواهد داشت. اگر عمل کوچک و عادی روزه گرفتن در یک روز را در نظر بگیریم و پاداش آن را در بهشت ، معنای این عبارت در دعای شریف « یامن یعطی الکثیر بالقلیل » روشن خواهد شد

 ۴ـ علت اینکه خداوند در مقابل عمل کوچک و ناچیز یک بنده پاداش عظیمی به او عطا می کند، این است که دارائی و کرم و رحمت او بی پایان است و او بر هر کاری قادر است یعنی قدرت او هم بی پایان است و ذات قدّوس او هر چیزی را اراده کند موجود می شود. اما ممنوعیت ها و محدویت ها در مورد نعمت های او علل خاصی دارد و به موقعیت زندگی دنیوی و موقعیت انسان ها در آن ارتباط پیدا می کند.

۵ـ نعمت های خداوند از یک  نظر دو نوع و دو قسم می باشند، یک نوع نعمت هائی که با دعا و در خواست بنده به او عطا می شود، نوع دوم نعمت هائی که ابتداء و بدون در خواست و دعا ـ به معنی عرفی ـ  به انسان ها عطا می شود. مثل غذائی که روز تولد یک نوزاد در بدن مادرش به وجود می آید، و محبتی که مادر و پدر نسبت به نوزاد و کودک خود پیدا می کنند و آفتابی که نور و حرارت آن عامل رشد انسان ها و حیوانات و نباتات می شود و اعضاء بدن انسان و امثال آن ها

۶ـ جهت بهره مندی از نعمت های عظیم پروردگار و ورود به فضای زندگی حقیقی یعنی بهشت، انسان لازم است دعا کند و آن نعمت های حقیقی را از پرودگارش در خواست کند.

۷ـ دارائی های انسان همیشه نعمت محسوب نمی شوند، بلکه حتی گاهی بعضی از آنها به نقمت و بلا و عامل گرفتاری انسان ها تبدیل می شوند. نعمت عبارت است از آن نوع دارائی است که امکان بهره برداری از آن استمرار داشته باشد و عامل سعادت انسان شود و بهره برداری از آن در زندگی بهشتی ادامه یابد . مثل چشم و گوش و سایر اعضاء بدن که بهره برداری صحیح از آن ها عامل  ورود به بهشت شود

۸ـ عظیم ترین نعمت خداوند به انسان ها «معارف دین توحیدی» است  و با بهره مندی انسان از آن نعمت ، همه دارائی ها او تبدیل به نعمت خواهد شد و بدون آن دارائی ها، امکانات زندگی به عوامل گرفتاریها و بلاها تبدیل خواهد شد حال بعد از تذکر این چند نکته از مباحث مربوط به شرح و توضیح بخشی از « دعای رجبیه» به شرح و توضیح  بقیه آن می پردازیم.

«وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْئلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیَا وَ شَرِّ الْآخِرَةِ» در این بخش از دعای شریف بنده از پروردگارش درخواست می کند که تمام شرور دنیا و آخرت را از او برگرداند، یعنی شرور به زندگی او وارد نشود.

البته لازم به تذکر است که شرور موجود در عالم را مستقیماً و ابتداءً نباید به  پروردگار عالمیان نسبت داد. یعنی آنچه خداوند آفریده است در اصل امکان ندارد به طور مطلق شرّ باشد، بلکه نوع زندگی انسان ها باعث می شود بعضی از آفریده های خداوند تبدیل به شرّی شود ! مثل اینکه اگر یک انسان اگر به جهت استفاده نادرست از نعمتی به نام چشم مبتلا به گرفتاری ها و عواقب و نتایج وخیم بعضی از اعمال خود شود ، در آن صورت آن نعمت عظیم به شرّ تبدیل خواهد شد!

یا بعنوان مثال: نعمت عظیم آب که وسیله اصلی حیات انسان ها است و بدون آن امکان جریان حیات برای انسان و سایر موجودات زنده و نباتات وجود نخواهد داشت، در بعضی شرایط امکان دارد تبدیل به نوعی شرّ شود. مثل اینکه در منطقه ای از زمین و فضای زندگی گروهی از انسان ها مقداری باران ببارد و در اثر آن نهرهائی جاری شود و حیات درختان و گیاهان و حیوانات جریان یابد و آب مورد نیاز انسان ها در محیط زندگی آن ها تأمین شود، در این صورت از این جهت و از جهات گوناگون دیگر این حادثه، برای زندگی انسان ها حادثه خیری محسوب خواهد شد. اما همین خواص بسیار مفید آب که بدون آن زندگی موجودات زنده و بطور کلی اصل زندگی امکان پذیر نیست، امکان دارد در صورتی نسبت به بعضی از انسان ها و حیوانات و سایر پدیده ها تبدیل به شرّی شود مثل اینکه آب به جریان افتاده در رودخانه ها و نهرها و فضای زندگی عده ای از انسان ها موجب تخریب بعضی از خانه ها و یا باغ ها و مزارع شود و یا انسان هائی در رودخانه ها و گودال هائی که آب در آن ها جمع شده غرق شوند! پس در این صورت آن باران در حالی که در اصل خیر عظیمی نسبت به انسان های ساکن در آن منطقه محسوب می شود، نسبت به بعضی از انسان ها هم به عامل شرّی تبدیل خواهد شد. یعنی آن خیر عظیم، نسبت به انسانی که در رودخانه ای غرق شده یا خانه اش در مسیر جریان آب قرار گرفته و تخریب شده، شرّ محسوب خواهد شد! و در این صورت به آن «شرّ نسبی» گفته می شود. توضیح اینکه آن شرّ بوجود آمده عمومیّت ندارد یعنی آب باران بطور مطلق شرّ نیست بلکه خیری است که انسان ها بطور اجتناب ناپذیر به آن احتیاج دارند، و اینکه به آن «شرّ مطلق» نمی شود گفت.

مثال های زیاد دیگری در این زمینه می شود ذکر کرد مثل: شرّ بودن نور و حرارت آفتاب نسبت به کسانی که بصورت طولانی در مقابل تابش مستقیم آن قرار می گیرند و از پوشش مناسب در این زمینه و لوازم دیگر استفاده نمی کنند، در نتیجه مبتلا به آثار نامطلوبی از آن جهت می شوند! اما در عین حال که این نوع از شرور و امثال آن از نور و حرارت آفتاب برای عده ای حادث می شود، بدون تابش آفتاب و نور و حرارت آن امکان برقراری حیات برای انسان ها و جانداران و نباتات وجود نخواهد داشت. بطور کلی پدیده های موجود در عالم و آنچه خداوند آفریده است، از جهاتی برای انسان ها خیر محسوب می شوند- بطور مستقیم و یا غیر مستقیم و با واسطه- و از جهاتی امکان دارد به شرّ تبدیل شوند. مثل شرّ بودن برقراری عدالت نسبت به تبهکاران و افراد شرور و دزد ها و خلافکاران یک جامعه و مثل نعمت های عظیم بینائی و شنوائی برای کسانی که در مسیر نادرستی در زندگی خود حرکت می کنند و موجب شیوع تبهکاری ها و فسادها در جامعه خود و سایر جوامع انسانی می شوند.

لازم به تذکر است که انسان ها غالباً در اثر جهل ها و غفلت ها و رفتارهای متضاد با اصول اخلاق حسنه مبتلا به آثار نامطلوب پدیده های عالم می شوند. بعنوان مثال اگر در محیط زندگی عده ای از انسان ها فضای مناسبی برای جریان آب در زمان نزول باران و ذخیره آب ایجاد شود، باران در آن منطقه بصورت نعمت عظیمی جریان خواهد یافت و یا در مسیر صحیح زندگی که با اصول علمی و شناسائی خواص وجودی انسان ها و خواص موجودات دیگر پدید آمده است، همه موجودات و خواص آن ها مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت و به خیرها تبدیل خواهد شد. و در غیر این صورت پدیده ها عامل پیدایش شرور خواهد شد. مثل اینکه: در زمان ما نعمت ها و امکانات زندگی و در رأس آن ها علوم به جریان افتاده تبدیل به انواعی از شرور شده است بطوریکه حاصل علوم دانشمندان عمدتاً در مسیر تبهکاری ها و ظلم ها و غارت حقوق انسان ها به کار گرفته می شود. بطور آشکار می بینیم که بخش عظیمی از فراورده های علمی که حاصل تلاش ها و زحمات عده زیادی از دانشمندان در طول تاریخ حیات انسانی بوده است، در مسیر جنگ ها و غارت ها و ایجاد نا امنی ها به کار گرفته می شود. این سلاح های مخوف جنگی و این وسایل جدید و پیشرفته آدمکشی حاصل علوم پیشرفته زمان ما است که بجای ایجاد رفاه و آسایش و امنیت و صلح در مسیر ایجاد جنگ ها و کشتار انسان ها به کار بسته می شود. یعنی در این وضعیت نعمت عظیم علم هم به شرور تبدیل می شود، بجای تبدیل آن به عوامل خیرات!!!

در این بخش از دعای شریف به انسان ها آموزش داده شده است که از قدرت و رحمت بی پایان خداوند استمداد کنند که خیرات دنیا و آخرت را به آن ها عطا کند و شرور حاصل از پدیده های عالم اعم از شرور دنیوی و نتایج آن ها در زندگی اخروی را از آن ها برگرداند!

این عبارت در دعای شریف و عبارت قبلی آن متضمّن چند نکته علمی و اخلاقی هم می باشد از جمله:

الف: انسان ها می توانند از جهات خیری که خداوند در موجودات قرار داده است، بهره مند شوند و اشیاء موجود در عالم هم به این منظور آفریده شده اند، چون در این دعا از خداوند درخواست می شود که خیرات دنیا و آخرت را به بنده عطا کند.

ب: شرور حاصل از پدیده های عالم در دنیا و نتایج نامطلوب و وخیم آن اجتناب پذیر است و می شود انسان ها از آن ها نجات یابند و فاصله بگیرند چون از خداوند درخواست می کنند که شرور را از آن ها برگرداند.

ج: قدرت متعارف و عادی در وجود انسان ها از جمله قدرت علمی او به تنهائی قادر به بهره برداری کامل از خیرات موجود و دفع و رفع شرور آن ها نیست و انسان احتیاج دارد به قدرت خداوند متصل شود و به این خواسته خود برسد.

د: اتصال به قدرت و رحمت خداوند عمدتاً از طریق «دعا» و درخواست از او امکان پذیر است. مگر اینکه دعا را اعم از دعای بمعنای عرفی و دعای تکوینی در نظر بگیریم مثل گریه نوزاد تازه متولد شده جهت دریافت شیر مادر!!!که در آن صورت همه نیازهای انسان در زندگی دنیوی و اخروی بطور مستقیم یا غیر مستقیم از طریق دعا و درخواست از پروردگارش تأمین خواهد شد.

۱۳۹۷/۱/۱۴

پاورقی ها:

۱ـ این مقالات در بخش کلام ایام با شماره ها و عنوان ذیل منتشر شده است:

کلام ایام ۳۵، گردش کنار نهری در بهشت و شماره های: ۳۶، ۳۷، ۳۹، ۴۰

۲ـ این دعای شریف در کتاب های مشهور دعا ذکر شده و در کتاب «مفاتیح الجنان» در بخش اعمال مشترک ماه رجب بعد از «زیارت رجبیه » قرار دارد