کلام ایام- ۲۸۳،ماه رمضان و رحمت و برکات بی پایان

ماه-رمضان-مبارکبخش ششم

ماه مهمانی خدا و تجلی نور قدسی

از روز اول ماه مبارک رمضان انتشار مقالاتی به مناسبت این ماه عظیم و موضوع مهمانی خدای کریم، شروع شده و ادامه دارد و محور اصلی مباحث مقالات، شرح و تفسیر خطبه مشهور رسول خدا- صلّی الله علیه و آله و سلّم- در بیان فضائل این ماه است و ما موفق به شرح کامل خطبه شریفه نشده ایم. و اکنون به شب نیمه این ماه جلیل رسیدیم که سالروز ولادت سبط اکبر پیامبر اکرم- صلّی الله علیه و آله و سلّم- و کریم اهل البیت و گوشواره عرش خدا- عزّوجلّ- و سید جوانان اهل بهشت، وجود مبارک امام حسن مجتبی- علیه السلام- است. وقوع حادثه پر برکت ولادت آن بزرگوار موجب افزایش برکات ماه رمضان و جلالت و عظمت بیشتر آن شده است.

سال های قبل در چنین ایامی در این زمینه مقالاتی منتشر شد.(۱) توصیه می کنیم آن مقالات مجدّداً مورد توجه و مطالعه قرار بگیرد. در آن مقالات بحث از فضائل وجود مبارک امام حسن مجتبی- علیه السلام- و سیره شریف او منتهی شد به ذکر و توضیح بعضی از سخنان نقل شده از آن بزرگوار. اما بعلت اینکه بین آن مقالات یک سال فاصله افتاده بود، غفلتاً – به احتمال قوی – چند مورد از سخنان آن حضرت بصورت مکرّر در مقالات ذکر شد، حال در این مقاله در مقام تبریک این حادثه باشکوه و پربرکت و این ایام نورانی و تجلّی مرتبه ای از نور قدسی به ذکر و شرح و توضیح موارد دیگری از سخنان و رفتارهای آن وجود مبارک می پردازیم:

۷-امام حسن مجتبی- علیه السلام- (۲) در روز عید فطری بر گروهی عبور کرد که سرگرم بازی و خنده و بطالت بودند! امام- علیه السلام- متوجه آن ها شد و به اصحابش فرمود:

«انَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ يَسْتَبِقُونَ فِيهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِيهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا فَالْعَجَبُ كُلُّ اَلْعَجَبِ مِنْ ضَاحِكٍ لاَعِبٍ فِي اَلْيَوْمِ اَلَّذِي يُثَابُ فِيهِ اَلْمُحْسِنُونَ وَ يَخْسَرُ فِيهِ اَلْمُبْطِلُونَ وَ اَيْمُ اَللَّهِ لَوْ كُشِفَ اَلْغِطَاءُ لَعَلِمُوا أَنَّ اَلْمُحْسِنَ مَشْغُولٌ بِإِحْسَانِهِ وَ اَلْمُسِيءَ مَشْغُولٌ بِإِسَاءَتِهِ»(۳) یعنی: خدا ماه رمضان را زمان تمرین و آمادگی برای مسابقه ای قرار داد و انسانها در آن با طاعت پروردگار به رضایت او سبقت می جویند پس گروهی در این مسابقه جلو می افتند ]به مقصد مطلوب می رسند[ و رستگار می شوند و گروهی کوتاهی میکنند و زیانکار می شوند، پس جای تعجب زیاد است از کسانی که در چنین روزی مشغول سرگرمی و بازی شوند، روزی که محسنین پاداش و جایزه خود را دریافت میکنند و اهل باطل زیان کار میشوند، قسم به خدا اگر پرده ها کنار می رفت آن موقع میدانستند ]و میدیدند[ که محسن به پاداش احسانش مشغول است و خلافکار به مجازات اعمال خود!

«ثُمَّ مَضَى» یعنی امام- علیه السلام- بعد از گفتن این سخنان به راه خود ادامه داد.

ما قبلاً در مقاله مربوط به عید فطر سال ۱۳۹۴ این حدیث شریف را با ترجمه و توضیح مختصری ذکر کردیم. اما به جهت اینکه موضوع حدیث هم، به روز عید فطر ارتباط دارد و هم به ماه رمضان و اعمال و عبادات آن یعنی فرصت های قبل از روز عیدفطر، لذا لزوم و ضرورت طرح مجدّد آن را احساس کردیم همچنین حدیث شریف مشتمل بر نکات علمی و اخلاقی و عقیدتی بسیار با اهمیتی است و چون در آن بحث بسیار فشرده قبلی به ذکر و توضیح آن نکات موفق نشدیم، پس طرح آن با شرح و توضیح تفصیلی مورد نیاز می باشد. حدیث شریف متضمّن نکات علمی و اخلاقی و عقیدتی متعددی است از جمله:

 ۱-امام حسن مجتبی- علیه السلام- وقتی مشاهده می کند که عده ای روز عید و زمان سرور و شادی به بازی و خنده پرداختهاند و در حال بطالت قرار دارند، بی اعتناء به آنها و افعالشان از کنار آنها عبور نکرد، بلکه متوجه رفتارهای آنها شد و در زمینه رفتارهای آن گروه مطلب بسیار با اهمیتی را بیان فرمود! و این رفتار حاکی از عنایت و توجه آن بزرگوار به وضعیت انسانها و دلسوزی به آنها و برعهده گرفتن وظیفه ارشاد و آموزش انسانها است. آن هم در کنار رفتارها و حوادث زندگی آنها و نه فقط در مجالس و اجتماعات آن هم به صورت خطابه.

۲- ظاهراً طبق آنچه در منابع معتبر حدیثی نقل شده امام- علیه السلام – وقتی رفتارهای لغو آن گروه را مشاهده میکند، با اشاره ای و توجهی به آنها به اصحاب همراه خود مطلبی را بیان میکند و نه به افرادی که مشغول بطالت و بازی و سرگرمی بودند.

در این صورت نکات اخلاقی دیگری هم لازم است مورد توجه قرار بگیرد مثل اینکه آموزش انتقادآمیز و نهی از یک عمل و رفتار در وقتی که یک فرد یا یک گروه به آن اشتغال دارند، تأثیر مطلوبی ایجاد نمی کند و لازم است آن تذکر و آموزش در زمان و موقعیت دیگری انجام یابد.

 دیگر اینکه انسان ها در سطوح و مراتب متعددی از علم و معرفت و فضائل اخلاقی قرار دارند، لذا نباید همه مردم را در یک سطح از کمالات روحی به حساب آورد، فلذا گاهی عملی که از بعضی انسان ها سر می زند و عادی تلقّی می شود، از انسان های متعالی تر در آموزش های دینی مورد انتظار نیست و بلکه قابل تذکر یا حتی انتقاد است. لذا طبق آنچه نقل شده، امام- علیه السلام- آن نکات علمی و اخلاقی برتر از سطح فهم های عادی را به اصحاب و همراهان خود متذکر شد.

در این صورت نکات اخلاقی دیگری هم لازم است مورد توجه قرار بگیرد مثل اینکه آموزش انتقاد آمیز و نهی از یک عمل و رفتار در وقتی که یک فرد یا یک گروه به آن اشتغال دارند، تأثیر مطلوبی ایجاد نمی کند و لازم است آن تذکر و آموزش در زمان و موقعیت دیگری انجام یابد.

دیگر اینکه انسانها در سطوح و مراتب متعددی از علم و معرفت و فضائل اخلاقی قرار دارند، لذا نباید همه مردم را در یک سطح از وضعیت روحی به حساب آورد، بنابراین گاهی عملی که از بعضی انسانها سر می زند و عادی تلقی میشود، از انسانهای متعالی تر در آموزش های دینی مورد انتظار نیست و بلکه قابل تذکر یا حتی انتقاد است. لذا طبق آنچه نقل شده امام ـ علیه السلام ـ آن نکات علمی و اخلاقی برتر از سطح فهم های عادی را به اصحاب و همراهان خود متذکر شد.

۳ـ همچنانکه متذکر شدیم آموزش های اخلاقی و دینی و یا حداقل بخشی از آنها لازم است در کنار حوادث زندگی و بعضی از رفتارهای مردم و شرایط و فرصت های مناسب انجام بگیرد – نه صِرفاً بصورت خطابه و در مجالس وعظ – همچنین وقتی آموزش های اخلاقی بصورت غیر مستقیم و مثلاً نقل رفتار هائی از عده ای انجام یابد تأثیرات مطلوب زیادی با خود خواهد داشت و در این زمینه نقل و توضیح رفتارهای عده ای از انسانها مثل پیامبران خدا و پیروان آنها و همچنین مخالفان و دشمنان آنها تآثیرات مطلوبی ایجاد خواهد کرد.

امام ـ علیه السلام ـ در آن جریان، آموزشی را درباره روز عید فطر و اعمال ماه رمضان انجام داد و از فرصتی بهره برداری کرد که در اثر رفتار گروهی از مردم به وجود آمده بود.

۴ـ امام ـ علیه السلام ـ فضای زندگی دنیوی را به فضائی تشبیه فرمود که در آنجا مسابقه ای برقرار شده و جریان دارد! و انسانها در آن فضا و فرصت حاصل شده، خود را برای مسابقه ای آماده می کنند و در حال تمرین هستند و در آن مسابقه نظامی برقرار است و آن اینکه : سبقت گیرنده ها در آن، وارد بهشت می شوند و به سعادت دائمی می رسند و متخلفین، یعنی بازمانده ها و کسانیکه فرصت های لازم را از دست داده اند زیانکار می شوند و از نعمت عظیم ورود به بهشت و زندگی دائمی در آن محروم می شوند.

البته لازم به تذکر است که این مسابقه مورد نظر شریف امام ـ علیه السلام ـ عیناً مثل مسابقات متعارف و عادی دنیوی نیست و بلکه با آنها شباهتی در بعضی جهات دارد و تفاوت های مختلفی از جمله:

اولاً: در مسابقات دنیوی فقط عده ای از شرکت کننده ها برنده می شوند و احیاناً جوائزی دریافت می کنند و نه همه آنها. یعنی کسانیکه  در مسابقه از دیگران سبقت گرفته اند و جلو افتاده اند و غالباً جوایز برتر و تحسین ها و ستایش ها نصیب یک نفر یا چند نفر اولی می شود. اما در این مسابقه می شود همه شرکت کننده ها برنده شوند و جوایزی را دریافت کنند.

ثانیاً: شرکت در این مسابقه اختصاص به عده ای از انسانها ندارد و بلکه عمومیت دارد و همه افراد انسانی در آن حضور می یابند.

ثالثاً: فضای این مسابقه مکان و فضای خاص تعیین شده ای نیست بلکه تمام فضای زندگی انسان است و انسان ها خواه و ناخواه در آن شرکت دارند و در آن مسابقه یا برنده می شوند و به مقصد می رسند و یا بازنده و محروم از زندگی مطلوب.

رابعاً: فرصت عمر انسان زمان تمرین و آمادگی برای این مسابقه است! و زمان این مسابقه تمام طول عمر انسان است نه یک زمان تعیین شده

خامساً: لازم نیست انسان برای رسیدن به مقصد حتماً تلاش کند که به هر قیمتی شده از دیگران جلو بیافتد و دیگران از او عقب تر بمانند و بلکه برنده شدن در این امتحان، دریافت نمره و امتیاز معینی است بطوریکه همه شرکت کنندگان در آن می توانند آن نمره و امتیاز  بالاتر را دریافت کنند مثل اینکه همه افراد یک کلاس و یک جلسه در یک امتحان نمره ۲۰ دریافت کنند.

۵ـ برگزار کننده این مسابقه ذات قدوس الله است ـ جلّ جلاله ـ  که مُلک آسمانها و زمین برای اوست و دارائی او بی انتها است و جوایز این مسابقه متناسب با آن دارائی و کَرَم  و قدرت بی پایان است! بطوریکه امام ـ علیه السلام ـ فرمود:

«انَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ » یعنی: خدای تعالی جهت برگزاری این مسابقه عظیم باشکوه، ماه رمضان را خلق کرده و آن را وسیله آمادگی و تمرین قرار داده است.

۶ـ همچنانکه قبلاً متذکر شدیم لازمه برنده شدن افراد انسانی در این مسابقه، بازنده بودن دیگران نیست، در حالیکه در مسابقات از نوع متعارف و عادی دنیوی، لازمه رسیدن به مرحله قهرمانی و برنده شدن در هر سطحی و مرتبه ای، بازنده شدن دیگران است. و خوشحالی و سرور یک قهرمان با حزن و اندوه دیگران همراه خواهد بود.

کلام ایام - 148، برکات عید فطر
بخوانید

در مسابقه ای که خدای سبحان آن را برقرار کرده است، امکان دارد همه انسانها و یا گروه کثیری از آنها برنده شوند و جوایز عظیمی را دریافت کنند، بدون اینکه دیگران بازنده و محروم و محزون شوند! در حالیکه در مسابقات متعارف و عادی دنیوی مثل مسابقات ورزشی احتمال دارد زحمات چندین ساله یک ورزشکار با برنده شدن رقبای خود و بازنده شدن او، هدر برود و او به مقصد مطلوب خود نرسد! و یا انتظار طولانی و گاهی چند ساله یک فرد علاقمند به مسابقات ورزشی چه در مرحله کشوری و چه جهانی ، با برنده شدن یک ورزشکار دیگر و یا یک تیم ورزشی دیگر به حزن و اندوهی طولانی تبدیل شود. اما در این مسابقه خدائی لازمه برنده شدن یک عده، بازنده شدن دیگران نیست و می شود در آن همه افراد انسانی در یک زمان و یا یک مکان و یا تمام انسانها برنده شوند و جوایزی بسیار نفیس و قیمتی دریافت کنند.

۷ـ سبقت در این مسابقه به معنی جلوتر افتادن از دیگران و عقب گذاشتن آنها نیست بلکه مراد جدیت در کار و سرعت مناسب داشتن در این حرکت و پیش قدم شدن برای کارهای خیر و پایه گذاری و دعوت دیگران برای آن کارها است. بطوریکه خدای سبحان فرمود:

«أُولَئِكَ يسَارِعُونَ فِي الْخَيرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ» (المؤمنون/۶۱) یعنی:آنها کسانی هستند که در کارهای خیر سرعت می گیرند و نسبت به آنها سبقت پیدا می کنند. سرعت در انجام کارهای خیر و تأخیر نیانداختن آنها که معنای آشکاری دارد و مراد از سبقت هم پیش قدم شدن و جدیت و اقدام به آنها در اولین فرصت و دعوت دیگران به سوی آنها است.

۸ـ در زمان تمرین برای مسابقه و آماده شدن برای آن، پرداختن به استراحت و آسایش کار معقول و حکیمانه ای نیست و بلکه زمان استراحت و لذت بردن در پایان مسابقه و زمان برنده شدن فرا می رسد. در این زمینه مسابقات عادی متداول بین انسانها و مسابقه ای که خدای سبحان برای ماه رمضان تعیین فرموده شبیه هم هستند! یعنی لازمه رسیدن به پایان مسیر مسابقه و برنده شدن و دریافت جوائز عظیم، سعی و تلاش و تحمل مقداری از سختی ها و اکتفا به حد ضروری از رفع نیازها می باشد! و سرور ناشی از موفقیت در مسابقه وبرنده شدن َ، فشارها و سختی های دوره تمرین و آمادگی را از بین می برد و سختی های تمرین در مقابل لذت برنده شدن و ارزش جوایز، چیزی به حساب نمی آید! همچنانکه این رفتارها درمقام تمرین و آمادگی بین ورزشکاران متداول است و آنها غالباً توجهات خود را به برنده شدن در مسابقات معطوف می کنند نه استراحت و آسایش و بهره مندی از غذاهای مطلوب بالخصوص در روزها وساعات نزدیک شدن به زمان شروع مسابقه .

لذا در طول ماه رمضان اهل ایمان مؤظف به امساک از خوردن و آشامیدن در طول روزها هستند و لازم است بهره برداری آنها از متاع زندگی دنیوی محدود به حدودی شود که آموزش های دینی معین کرده و بخش  زیادی از قوای وجودی خود را صَرف تمرین و آمادگی برای این مسابقه کنند و موفق به صعود به مراتب بالاتر از کمالات روحی و دریافت جوایزه ارزشمند تری شوند.

۹ ـ  امام  ـ علیه السلام ـ  در کلام شریف خود اظهار تعجب شدید می کند از غفلت  عده ای از مردم  از عظمت این مسابقه خدایی و جوایز عظیم و قیمتی و فراوان آن و  اشتغال به بازی و خنده و سرگرمی ها را نشانه این غفلت تلقی می کند. 

قابل توجه است که منظور امام ـ علیه السلام ـ در این کلام،تخطئه گفتن و خندیدن و سرگرمی و بازی به طور مطلق و در همه زمانها نیست! یعنی منظور این است که بازی و سرگرمی و گفتن و خندیدن، به طور کلی و آنهم در مورد همه انسانها ناپسند و نامطلوب است ! بلکه مراد شریفش غیر معقول بودن آن کارها در زمان و شرایط خاصی است که در رأس آنها پایان ماه رمضان و روز عید فطر است. یعنی اینکه گاهی انسان ها و حداقل بعضی از آنها به اندکی بازی و سرگرمی و گفتن و خندیدن احتیاج دارند!  یا اگر عدهای به این نوع کارها مشغول بودند لازم نیست آنها را نهی کرد.

مجموعاً  لهو یعنی بازی و کارهای لغو و بیهوده در اخلاق دینی کارهای ممدوح و معقولی به حساب نمی آیند و اهل ایمان حقیقی و در درجات متعالی لازم است از این کارها اجتناب کنند ، به طوری که خدای سبحان اعراض از لغویات را از رفتارهای مؤمنان حقیقی شمرده و می فرماید:

«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ـ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ـ  وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»  (المؤمنون/ ۱ـ ۳ ) یعنی: به راستی رستگار شدند مؤمنان، همانها که در نماز خود حالت خشو ع دارند ـ و آنان که از کارهای بیهوده رویگردان هستند.

حاصل کلام اینکه  مجموعاً بازی و سرگرمی و اشتغال به گفتن و خندیدن و اتلاف وقت برای کارهای لغو و بیهوده  وگفتن سخنانی که فایدهای برای کسی ندارد ، در اخلاق دینی کارهای ممدوح و معقولی به حساب نمی آیند مگر در شرایط خاص و برای کودکان و افراد جوانتر، آن هم در محدوده معینی. اما نظر شریف امام حسن مجتبی ـ  علیه السلام ـ  در این کلام شریف تعجب آور بودن رفتار یک گروه از انسانها در روز عید فطر و زمان اعلام نتایج مسابقات و دریافت جوایز است

و اگر کسی بگوید چرا اعراض از لغویات به طور کلی در آیات فوق الذکر از صفات و رفتارهای مؤمنان شمرده شده و مؤمنان به طور ضمنی از آن نوع رفتارها منع شده اند ، عرض میکنیم در اعمال و رفتارهای دینی برای افراد آموزش دیده، لذت هایی وجود دارد که لذت توهمی ناشی از پرداختن به لغویات در مقابل آن لذت های حقیقی، چیزی به حساب نمی آید و بهای لذت بردن از آن اعمال لغو معادل صرف وقت  و پرداختن به آن ها نیست.  بالخصوص اینکه در زمان های خاصی انسان در تجارت با خدا  عزّو جلّ ـ  به سود فراوانی می رسد  که لذت آن هزاران برابر آن لذت توهمی از لغویات است و پرداختن به بعضی از لغویات دسترسی به آن سود فراوان و دریافت آن جوایز قیمتی را غیر ممکن می سازد و فرصت ها را از بین میبرد. 

۱۰ـ  امام ـ  علیه السلام ـ  در انتهای کلام مبارک خود اشاره ای کرده به برقراری یک نظام ملکوتی  در عالم که اتصال و ارتباطی با نظام زندگی دنیوی انسان ها دارد و آن اینکه اعمال انسانها یک صورت ظاهری و آشکار دارد و عموم انسان ها متوجه آن صورت ظاهری میشوند. اما همین اعمال صورت های باطنی و ملکوتی هم دارند که برای عموم انسان ها قابل مشاهده و ادراک نمی باشد به عنوان مثال روزهگرفتن و امساک از خوردن و نوشیدن یک صورت ظاهری دارد و آن همانست که به طور عادی مشاهده میشود ، یعنی انسان در روزهای ماه رمضان به جهت حکم خدا و روزه گرفتن از خوردن و نوشیدن خودداری می کند و لذا مقداری گرسنگی و تشنگی احساس می کند و مقداری از قدرت بدنی او در زمان روزه گرفتن کاسته می شود! اما این عمل عبادی علاوه بر این صورت ظاهری ، یک صورت ملکوتی دارد و در آن صورت ملکوتی که برای انسان های عادی قابل مشاهده نیست ، وجود انسان  نورانیتی  پیدا میکند و صورت ملکوتی او زیباتر می شود و یک نوع عطر خوشبو از نوع غیر دنیوی به روح او اضافه می شود و بین او و امواجی از آتش جهنم حائل و مانعی ایجاد میشود. و به طور کلی اعمال او از جمله روزه در زیباترین و نورانی ترین و خوش بو ترین صورت ها در عالم ملکوت تجلی می یابد.

امام ـ  علیه السلام ـ اشاره فرمود به صورت ملکوتی عبادتی به نام روزه و همچنین قرائت قرآن و همچنین دعاها و استغفار ها و مجموعاً اعمال ماه رمضان و زمینه ای  که پروردگار عالمیان در آن آفریده است و فرمود که اگر پرده و حائل کنار می‌رفت انسان های محسن مشغول اعمال عبادی خود و نتایج و آثار و محصول آن ها می شدند و انسانهای مقصر و متخلف گرفتار آثار نامطلوب و زیان ها و خسارات آنها می شدند و دیگر به چیزی توجه نمی کردند و فراغت لازم برای بازی و خنده و سرگرمی را پیدا نمی‌کردند.

علم به باطن پدیده های عالم و ملکوت اعمال و ادراک فوق عادی از لوازم و ابزارهای مقام عصمت و امامت می باشد و امام ـ علیه السلام ـ با آن قدرت علمی و ادراکی فوق عادی، ملکوت اعمال انسانها را می دید و از اینکه عده ای از انسانهای نیکوکار در این ماه عظیم و نورانی موفق به اعمال حسنه زیادی شده اند و آن اعمال بصورت پدیده های نورانی و نعمت های بهشتی در آمده و حالت تجسم و ظهور پیدا کرده، بسیار مسرور و خوشحال بود و از طرف دیگر صورت باطنی و ملکوتی اعمال گناهکاران هم او را طبعاً محزون می کرد. اما غفلت نیکوکاران از نتایج و حاصل اعمال خیر و افراد مقصر از نتایج و حاصل اعمال خلاف و بی اعتنائی هر دو گروه به برقراری آن نظام ملکوتی در عالم ،برای آن بزرگوار شگفت انگیز و تعجب آور بود.

الیاس کلانتری

    

پاورقی ها:

۱-وبسایت حکمت طریف، بخش کلام ایام، شماره و عنوان:

کلام ایام – ۵۹، برکات ولادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) سرور جوانان اهل بهشت در چهار بخش و شماره های ۶۰ و ۶۸ و ۶۹

-کلام ایام- ۱۴۰، ولادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) جلوه ای از اجتماع دریاهای نور

۲-در بعضی از منابع حدیثی این روایت به وجود مبارک امام حسین- علیه السلام- نسبت داده شده، اما در عمده منابع حدیثی از امام حسن- علیه السلام- نقل شده است. و بعید هم نیست که همین رفتار و این کلام از هر دو بزرگوار صادر شده باشد و حکم و اعتبار یک حدیث نقل شده از هر یک از ذوات مقدسه معصومین- علیهم السلام- تفاوتی وجود ندارد.

۳-من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، دارالکتب الاسلامیّه، ج ۲، ص ۱۱۳، حدیث ۱۸

 

 

برچسب ها
دکمه بازگشت به بالا
بستن