کلام ایام – ۶۶، ماه رمضان زمان باز شدن درب های آسمان

ماه رمضان زمان باز شدن درب های آسمان

بخش ششم

در مقاله « کلام ایام ۵۴ » تحت عنوان: «ماه رمضان زمان باز شدن درب های آسمان» بخش اول قول داده شد که فضائل ماه رمضان تحت چهار عنوان کلی ذیل به صورت تفکیک شده در مقالات بعدی مورد بحث قرار بگیرد:

1. غفران خداوند برای بندگان در ماه رمضان
2. ماه رمضان و عبادت شکوهمند روزه
3. ارتباط ماه رمضان با قرآن مجید
4. ماه رمضان و دعاهای آن

در ادامه آن مقاله یعنی همان کلام ایام شماره ۵۴ وارد بحث در تفسیر و توضیح خطبه شریف رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) در ماه رمضان شدیم و چند مقاله در این زمینه نوشته شد و مقاله ای در دو بخش بمناسبت ایام تولد امام حسن مجتبی ( علیه السلام ) و موضوع شب های قدر و سرانجام موضوع شهادت امام امیرالمؤمنین علی ( علیه السلام ) در چند بخش مورد بحث قرار گرفت و با نوشته شدن مجموعاً دوازده مقاله در مورد موضوعات ذکر شده، به روزهای آخر ماه مبارک رمضان رسیدیم و زمان مناسب سپری شد و عملاً آن برنامه تعیین شده محقق نشد. تصمیم داشتیم بعد از مقاله: « ماه رمضان و دعاهای آن » به شرح و تفسیر بعضی از دعاهای این ماه مبارک اگرچه قطعاتی از آنها بپردازیم اما این آرزو فعلاً عملی نشد. حال ناچاریم به بحث بسیار فشرده ای حول موضوعات ذکر شده در یک مقاله اکتفا کنیم و به خواست خداوند در ادامه این مقالات به تفسیر و توضیح برخی از این دعاها خواهیم پرداخت؛ اگرچه بعد از ماه رمضان. یعنی با وجود اینکه دعا در ماه رمضان موقعیت بسیار رفیعی دارد اما این نوع عبادت در همه زمان ها و همه ایام مورد سفارش قرار گرفته است و ما در همه زمان ها به آن احتیاج داریم و اینکه اگر خواندن و به عمل آوردن دعاهایی در ماه رمضان بیشتر سفارش شده و یا حتی آن دعاها اختصاص به ماه رمضان دارد، در صورت توفیق خداوند برای بحث و گفتگو برای آنها و شرح و تفسیر برای آنها، آمادگی قبلی برای ماه رمضان های بعدی پیدا می شود، امیدواریم شما و ما مشمول عنایات پروردگار عالم قرار بگیریم و ماه رمضان های بسیاری را درک کنیم و موفق به روزه گرفتن و تلاوت قرآن و دعا و نیایش در آنها بشویم. ان شاء الله.

غفران خداوند برای بندگان در ماه رمضان

غفران از غفر به معنای پوشاندن است، این کلمه غالباً در کنار گناه بکار می رود؛ فلذا معنای آن با موضوع گناه، ارتباط شدیدی پیدا کرده است بطوریکه هرجا این کلمه بکار رفته، تصور می شود که حتماً موضوع گناهی هم در آنجا مورد نظر است. در حالیکه موضوع غفران اعم از موضوع گناه است و نهایت اینکه این کلمه در کنار گناه به صورت کثیر استعمال می شود.

غفران گناه عبارت از پوشاندن و از بین بردن و ناپدید کردن گناه و آثار آن است. اما غفران خداوند به طور مطلق مرتبه ای از رحمت خداوند است که شامل بنده می شود، و اگر بنده ای مرتکب گناهانی شده بود، غفران خداوند عامل پوشاندن و از بین بردن آنها می شود. اما اگر بنده ای گناهی نداشت مثل ذوات مقدسه انبیای الهی و امامان معصوم و در مرتبه ای  دیگر مؤمنان ممتاز، در آن صورت غفران خداوند عامل بالا رفتن درجات آنها می شود. با این توضیح روشن می شود که انسانها در هر مقام و موقعیتی که باشند، بطور مستمر به غفران خداوند احتیاج دارند، چه انسانهای عادی و گناهکار و چه بندگان ممتاز و خالص خداوند که انبیاء و امامان معصوم ( علیهم السلام ) در رأس آنها قرار دارند.

اثبات معنای ذکر شده برای غفران و اینکه آن اعم از موضوع گناه است، احتیاج به یک بحث استدلالی قرآنی دارد و ما قبلاً چنین مطلبی را در بخش پرسش و پاسخ تحت شماره و عنوان :«117 – آیا پیامبر اسلام ( صلّی الله علیه و آله و سلّم ) و سایر پیامبران ( علیهم السلام ) معصوم بودند؟!» در همین سایت (حکمت طریف) نوشتیم و توصیه می کنیم جهت کامل شدن این قسمت از بحث به مقاله مذکور مراجعه شود.

غفران خداوند موجب آماده شدن بندگان برای ورود به بهشت و بهره مند شدن از نعمت های عظیم آن می شود. جریان غفران خداوند در بعضی از شب ها و روزها و بعضی ساعات بیشتر و گسترده تر از زمان های دیگر است. مثل شب اول و شب نیمه رمضان و روز اول و شب هفدهم و شب آخر بالخصوص شب های قدر و همچنین در وقت افطارها و سحر ها.

پس بندگان خداوند باید از این فرصت ها برای بهره مندی از غفران او بهره برداری کند.

در آیات زیادی از قرآن موضوع مغفرت در کنار موضوع بهشت آمده است. بعنوان نمونه:

1. «وَاللَّهُ يدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ»(البقرة/۲۲۱) یعنی خداوند دعوت می کند بسوی بهشت و مغفرت به اذن او .
2. «وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ»(آل عمران/۱۳۳) یعنی بشتابید بسوی مغفرتی از پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن باندازه آسمانها و زمین است و آن آماده شده است برای اهل تقوی.
3. «سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ» (الحديد/۲۱) یعنی سبقت بجویید به مغفرتی از پروردگارتان و بهشتی که وسعت آن مانند وسعت آسمانها و زمین است، که آماده شده است برای کسانی که ایمان آوردند به الله و رسولان او .
4. «أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ» (آل عمران/۱۳۶)  یعنی آنان پاداششان مغفرتی از پروردگارشان خواهد بود و باغ های بهشتی که در آن ها نهرهایی جاری است و بطور جاودان  در آنجا خواهند بود و چه نیکوست پاداش اهل عمل.

از این آیات و آیات زیاد دیگری از قرآن بر می آید که انسان جهت ورود به بهشت لازم است مشمول غفران خداوند قرار بگیرد و در این صورت روح او و اعمال صادر شده از او پاکسازی خواهد شد و در نتیجه شایستگی ورود به بهشت در او بوجود خواهد آمد.

مغفرت خداوند موجب اجر عظیم و رزق خداوند خواهد شد

در آیات فراوانی از قرآن، مغفرت خداوند موجب دریافت اجز عظیم و رزق کریم خداوند معرفی شده است. از جمله:

1. «أُولَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ»(الأنفال/۴) یعنی آنان مؤمنان حقیقی هستند و برای آنها نزد پروردگارشان مغفرت و رزق کریمی خواهد بود. منظور از رزق کریم نعمت های بهشتی هست.
2.   «إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ»(هود/۱۱) یعنی مگر کسانی که صبر کردند و اعمال صالح انجام دادند، برای آنان مغفرت و پاداشی بزرگ خواهد بود. مراد از اجر کبیر هم، نعمت های بهشتی است. و امکان دارد شامل اجر خداوند در دنیا هم بشود که منتهی به بهشت خواهد شد.
3. «الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ»(فاطر/۷) یعنی کسانیکه ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند برای آنها خواهد بود مغفرت و پاداش بزرگی
4. «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ … وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا»(الفتح/۲۹) یعنی محمد (صلّی الله علیه و آله ) رسول خدا و کسانی که همراه او هستند…  وعده داد خداوند به کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، برای آنها خواهد بود مغفرت و اجر عظیمی

ماه رمضان و عبادت شکوهمند روزه

ماه رمضان بطورکلی و در جهاتی به صورت اختصاصی ماه عبادت است. مجموع اعمال سفارش شده در ماه رمضان به منظور رسیدن به یک مقصد متعالی معینی می باشد اما روزه گرفتن در این ماه برترین عبادت ها محسوب می شود، بطوریکه این ماه پر برکت عظیم، عمدتاً با این عبادت شناخته می شود. تا جایی که روزه یکی از اسم های این ماه قرار گرفته است و به ماه رمضان ماه روزه گفته می شود. یعنی هم به آن ماه رمضان و هم ماه مهمانی خدا و هم ماه خدا و هم ماه روزه گفته می شود.

روزه عبارت است از امساک از خوردن و نوشیدن و بعضی ار کارهای دیگر از اول روز (طلوع فجر) تا اول شب (مغرب) در حد واجبات و رعایت بعضی از احکام اخلاقی در حد مستحبات و تکمیل ارزش های آن.

روزه گرفتن و گرسنگی و تشنگی ناشی از آن بالخصوص در روزهای طولانی و گرم موجب نزول امواج عظیمی از غفران خداوند و پاکسازی روح انسان و از بین رفتن آثار گناهان و بالا رفتن درجات انسانها می شود.

ارتباط ماه رمضان با قرآن مجید

به سه نوع ارتباط بین ماه رمضان و قرآن مجید اشاره ای می کنیم، اگرچه ارتباط های دیگری هم بین آنها وجود دارد.

یکی: اینکه قرآن مجید در ماه رمضان نازل شده است. یعنی قرآن دارای عظمتی است که نزول آن احتیاج به ظرف مناسبی دارد و این ظرفیت در ماه رمضان قرار دارد. این موضوع هم عظمتی را برای ماه رمضان اثبات می کند و هم برای قرآن.

پس طبعاً قرآن دارای مراتب خاص متعالی از حقایق می باشد علاوه بر مراتب متعارف که قابل فهم انسانها و دانشمندان عادی بشری است. و امکان دارد در اثر روزه گرفتن و تلاوت قرآن در ماه رمضان جلوه هایی از بعضی حقایق آن برای انسانهای مستعد آشکار شود.

دوم: یعنی ماه رمضان هم دارای فضایل خاصی است از جمله اینکه ظرفیت نزول قرآن،- آن حقیقت، با عظمت بی انتها،- در این ماه وجود داشته است. انسانها می توانند در ماه رمضان و انجام عبادات خاص سفارش شده در آن از جمله ارتباط با قرآن به صورت تلاوت و تدبر در آن و فرا گرفتن تفسیر آیات آن، بهره و نصیب خود را از رحمت خداوند بیشتر کنند، حتی هزاران برابر ماه های دیگر.

سوم: ارتباط ماه رمضان با موضوع عمل به احکام قرآن و تأثیر پذیری از معارف آن. توضیح اینکه علاوه بر علم به حقایق مذکور و فواید عظیم عمل به آن، زمینه مساعد روحی خاص هم برای عمل به آن و جدیت در این زمینه و داشتن روحیه اشتیاق به آن لازم است. یعنی امکان دارد گاهی در روح انسان با وجود داشتن علم به برخی حقایق، گرایش و جاذبه لازم نسبت به آنها وجود نداشته باشد و یا جاذبه حقیقی قرآن در مرتبه کمتری در دل انسان نفوذ کند. و به بیان دیگر ظرفیت روح انسان برای تعالی از ناحیه جاذبه های قرآن کوچکتر باشد. قرآن مجید جاذبه ای دارد، در حقیقت بی انتها و فوق تصور عادی انسانی، بطوریکه از بعضی احادیث ذوات مقدسه معصومین ( علیهم السلام ) بر می آید. اما دریافت این جاذبه احتیاج به آمادگی روحی خاص انسان هم دارد. و یکی از جهات دستور خداوند به «استعاذه» از شیطان وقت خواندن قرآن هم همین موضوع می باشد. خداوند می فرماید:

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ – إِنَّهُ لَيسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يتَوَكَّلُونَ – إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ(النحل/۹۸- ۱۰۰) یعنی پس وقتی قرآن می خوانی از شیطان رانده شده به الله پناه ببر – چرا که او بر کسانیکه ایمان آورده اند و ] بطور مستمر [ به خداوند توکل می کنند، تسلطی ندارد – تسلط او فقط بر کسانی است که به او نزدیک شوند ] و او را ولی خود قرار دهند [ و نسبت به او ]خداوند[ شرک بورزند.

استعاذه به خداوند از شیطان روح انسان را مستعد دریافت جاذبه های حقیقی قرآن می کند و تأثیرات مورد نظر را در آن ایجاد می کند. اما در غیر این صورت شیطان و القاآت آن مانع تأثیر کامل جاذبه های قرآن در روح انسان می شود.

در ماه رمضان بجهت محدودیت فعالیت شیطان و سپاهیان او از ناحیه جریان شدید « ذکر الله » و عبادات خاص آن، امکان تأثیرپذیری از قرآن هم در بُعد علمی و نظری و هم در بُعد عملی خیلی بیشتر از زمان های دیگر است.

ماه رمضان و دعاهای آن

یکی از عبادات مهم در ماه رمضان و غیر آن موضوع دعا و درخواست بنده از خداوند است. خداوند در آیاتی از قرآن صراحتاً به « دعا » امر کرده است. به عنوان نمونه:

«وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ»(غافر/۶۰) یعنی پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، و براستی کسانی که از عبادت من استکبار می ورزند به زودی با سرافکندگی داخل جهنم خواهند شد.

در این آیه علاوه بر اینکه خداوند دستور به دعا می دهد دعا را عبادت خودش هم تلقی می کند و ترک آن و بی اعتنایی به آن از روی تکبر را عامل ورود به جهنم معرفی می کند.

باز خداوند فرمود:

«وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيءٍ عَلِيمًا»(النساء/۳۲) یعنی از فضل خدا درخواست کنید که خدا به هر چیزی داناست.

ما قبلاً در مورد دعا چند مقاله در بخش « پرسش و پاسخ » نوشتیم و اینجا جهت رعایت اختصار به اصل موضوع دعا و ارتباط آن با ماه رمضان اکتفا می کنیم و خوانندگان عزیز این مباحث را  به مطالعه آن مقالات تحت شماره ها و عنوان های ذیل در همین سایت ( حکمت طریف ) توصیه می کنیم:

۳۱- چرا دعاهای ما مستجاب نمی شود؟

۷۳- حکمت خواندن نماز و دعا و قرآن به صورت اجباری چیست؟

۹۲- برای چه چیز هایی باید دعا کرد؟

۱۲۲- وقتی خداوند نیازهای ما را می داند چه احتیاجی به دعا وجود دارد؟

اما ارتباط ظاهری ماه رمضان و دعا و یا بهتر است گفته شود یکی از ارتباط های ماه رمضان و دعا این است که این ماه مناسبت خاصی با موضوع دعا دارد. چه به لحاظ آمادگی روحی انسان برای دعا و چه به لحاظ باز بودن درب های آسمان و ارتباط آن با استجابت سریع دعا – بطوریکه در اول کلام ایام شماره ۵۴  به آن اشاره شد –

دعاهای زیادی برای ماه رمضان و روز ها و شب ها و ساعات خاص آن از ذوات مقدسه معصومین علیهم السلام نقل شده و به خواندن آنها سفارش شده است و ما بخواست خداوند در مقالات بعدی به ذکر توضیح قطعاتی از بعضی از آن دعاها خواهیم پرداخت.

الیاس کلانتری

۹۵/۴/۱۳